Znów rozwiązał się worek z wyborczymi obietnicami. Jest i śmieszno i straszno, bo politycy – w największym stopniu ci z partii rządzącej – zasypują nas obietnicami gigantycznych prezentów. I to w czasie, gdy już widać za rogiem ochłodzenie gospodarcze. Najbardziej rozpalają obietnice podwyżek pensji. Premier: za dwa lata najniższa pensja wyniesie 3000 zł. Za cztery lata: 4000 zł. Lewica: już za rok nikt nie zarobi mniej, niż 2700 zł. Koalicja Obywatelska: 600 zł dopłaty do niskiej pensji. Co tak naprawdę kryje się za wyższą płacą minimalną? I czy jest się z czego cieszyć?
Nowym obietnicom z reguły nie towarzyszy opowieść o tym, jak będzie wyglądał budżet państwa po ich wprowadzeniu. Jak wiemy, budżet ten powstaje w lwiej części z podatków. W tym roku znajdzie się w nim 388 mld zł. Z tej kwoty 180 mld zł przyniesie podatek VAT (płacimy go w cenie towarów kupowanych w sklepach), 35 mld zł da CIT (podatek od firm, częściowo też wliczany w ceny tego, co firmy nam sprzedają) oraz 64 mld zł – PIT (podatek od naszych dochodów).
- Czym różni się oszczędzający Niemiec lub Francuz od Polaka? Jakie rodzaje lokat bankowych chwytają nas za serce? Niemiecka aplikacja to sprawdziła [POWERED BY RAISIN]
- Co z dobrymi czasami, które miały nadejść dla funduszy inwestujących w obligacje? Które fundusze warto wybierać? Nieoczywiste rady eksperta [POWERED BY UNIQA TFI]
- Tak Szwajcarzy walczą o dostęp do gotówki. Co do sekundy mierzą czas dostępu każdego obywatela do najbliższego „wodopoju”. Banki, poczta, bankomaty… [POWERED BY EURONET]
Nie ma bata: jeśli chcą dać nam jakieś nowe pieniądze, będą musieli zdobyć je z podatków lub zmniejszyć jakieś inne wydatki lub zadłuzyć nas za granicą. Kłopot w tym, że nie chcą powiedzieć komu zabiorą. Fundacja FOR policzyła, że w 2018 r. statystyczny Polak oddał w formie podatków 23.135 zł, aż o 1.644 zł więcej, niż w 2017 r. oraz o 5.117 zł więcej, niż w 2010 r. (inna sprawa, że inflacja w tym czasie wyniosła 14%, więc realnie wychodzi na to samo).
Czytaj też: Rozdawnictwo to nie grzech? Polityka to rozdawanie? Kogoś ostro pogięło
Czytaj więcej: W konsekwencji konwencji, czyli czym się różni polityk od pośrednika finansowego?
Czytaj też: Pustka programowa przed wyborami? Mam lekarstwo. Tylko dwa postulaty. Ale jakie?
Politycy obiecują, że „dadzą” nam pieniądze
Najbardziej zaskakuje mnie niekonsekwencja premiera Mateusza Morawieckiego, który tydzień temu obiecywał budżet państwa bez deficytu, a teraz zapowiedział moc nowych wydatków, de facto ośmieszając poprzedniego newsa. Wzrost minimalnej emerytury do 1200 zł brutto, „trzynastka” oraz od 2021 r. również „czternastka” dla emerytów mających mniej, niż 2000 zł świadczenia, fundusz „100 obwodnic”, fundusz inwestycji w szkołę, fundusz Kolej+, fundusz inwestycji w dworce, fundusz stypendialny dla przyszłych medyków… Gęsto. I drogo.
Koalicja Polska (PSL i Kukiz’15) skontrowała takim pakietem: 50.000 zł dla młodych na wkład własny w mieszkanie, wzrost nakładów na ochronę zdrowia do 6,8% PKB (m.in. przesunięcie pieniędzy ze składki rentowej), dobrowolny ZUS dla przedsiębiorców (jeśli cię nie stać, nie płacisz) oraz emerytura bez podatku PIT.
Lewica (SLD, Partia Razem i Wiosna) obiecuje leki na receptę za 5 zł, milion mieszkań do wynajęcia za tysiąc złotych. Zaś Koalicja Obywalelska (PO, Nowoczesna, Zieloni) dorzuciła do pieca postulatami takimi, jak 600 zł dodatku dla najmniej zarabiających, obniżka kosztów pracy (składki, podatki) z 50% do 35% wynagrodzenia, brak podatku CIT dla firm, które reinwestują zyski, a także premia do 20.000 zł i brak podatku PIT dla pracujących emerytów i darmowy internet dla młodzieży do 24. roku życia.
Najbardziej dawały po oczach jednak obietnice dotyczące wzrostu naszych płac. Wszystkie partie zapowiadają wzrost płacy minimalnej, zaś politycy PiS przedstawiają to jako przespieszenie pogoni za bogatym Zachodem. Prezes Jarosław Kaczyński mówił o budowaniu „państwa dobrobytu”. To nawet zabawne, gdy politycy próbują wcisnąć nam kit o tym, że wzrost dobrobytu da się zadysponować urzędowo jakąś ustawą.
Premier Morawiecki zapowiedział, że w 2020 r. płaca minimalna wyniesie 2600 zł brutto (do tej pory mówiono o kwocie 2450 zł), w 2021 r. – już 3000 zł brutto, zaś w 2023 r. – 4000 zł brutto. Dla porównania: dziś pensja minimalna to 2250 zł, czyli 14,7 zł za godzinę brutto.
Lewica wcześniej zapowiedziała wzrost płacy minimalnej w przyszłym roku w jeszcze większej skali – do 2700 zł brutto. Koalicja Obywatelska też proponuje jej podwyższenie o 600 zł (czyli de facto do 2800 zł brutto), ale w innym mechanizmie, niż wszyscy. Czyli na koszt ogółu podatników, a nie przedsiębiorców – o tym za chwilę.
Czytaj też: Jak się zmieniał PKB per capita w Polsce?
Czytaj też: Spis obietnic PiS oraz Koalicji Obywatelskiej
Trzy rzeczy, których politycy zapomnieli powiedzieć o podwyżkach płacy minimalnej
W sprawie podwyżek płacy minimalnej łatwo odlecieć z radości. Słyszycie o gwarantowanej przez rząd lub przez opozycję podwyżce pensji i się cieszycie. Chciałbym wyjaśnić kilka rzeczy i sprawić, że radość zastygnie Wam na twarzy, a być może nawet zamieni się w przerażenie.
Po pierwsze: nie da się zadekretować wzrostu realnych płac żadną ustawą, ani zarządzeniem. Można zadekretować jedynie jego złudzenie optyczne. Wyższe płace w otwartym świecie biorą się z większej wydajności pracowników, większej innowacyjności firm i tego, że nasze towary i usługi stają się pożądane na całym świecie. Czyli z tego, że zaczniemy produkować najlepsze na świecie smartfony zamiast etui do smartfonów. Próba zadekretowania wyższych płac zarządzeniem politycznym w oderwaniu od tych parametrów kończy się tym, że podwyżkę płac i tak zje inflacja (jak działa ten mechanizm – napiszę za chwilę).
Po drugie: wyższa płaca minimalna to koszt głównie dla pracodawcy i dochód głównie dla rządu. A więc: politycy składają obietnice na cudzy rachunek. Jak zachowają się pracodawcy, gdy zmusi się ich, by więcej płacili najmniej zarabiającym pracownikom, niż wynika to z ich wydajności i relacji popytu oraz podaży na rynku? Może ograniczą własne zyski, może będą mniej płacić tym dziś lepiej zarabiającym, może zmniejszą zatrudnienie (lub zaczną zatrudniać „na lewo”), a może podwyższą ceny za swoje usługi. Niektóre z tych opcji wcale nie są dla nas dobre.
Po trzecie: na wyższej płacy minimalnej skorzysta bezpośrednio tylko co siódmy pracownik w Polsce (ok. 1,5 mln). W hotelarstwie i gastronomii najniższą krajową otrzymuje 35% pracowników. Ponad 20% pracowników w dolnych widełkach płacowych jest w budownictwie i w handlu. Oczywiście: jeśli w górę pójdą płace najmniej zarabiających, to siłą rzeczy podwyżki dostaną też ci, którzy są piętro wyżej w drabince. Ale prawdopodobnie w znacznie mniejszym stopniu. I może im się ta podwyżka odbić czkawką przez rosnącą inflację.
______________________________
Nie przegap nowych tekstów z „Subiektywnie o finansach”, zapisz się na mój newsletter i bądźmy w kontakcie!
______________________________
Czytaj też: Od czego zależy wartość naszych zarobków? W dużej części zdecyduje ten czynnik
Czytaj też: Pieniądze szczęścia nie dają? Sprawdzili to na konkretnych liczbach. Co im wyszło?
Czytaj też: Tak zmieni się świat, w którym żyjemy. Cztery potężne trendy
Dlaczego zarabiamy tyle, ile zarabiamy? Bo robimy to, co robimy
„Zdrowy” mechanizm podwyższania płac wygląda tak: firma produkuje bardziej innowacyjne produkty, wycenia je wyżej i sprzedaje na całym świecie, ma większe zyski, z których większą lub mniejszą część (w Polsce często mniejszą) rozdaje pracownikom w formie podwyżek. Dotyczy to najbardziej innowacyjnych firm i najlepszych pracowników, a potem rozchodzi się wirusowo na wszystkich pracowników oraz wszystkie firmy (dlatego w Niemczech np. piekarz zarabia więcej, choć wytwarza taki sam chleb, jak polski piekarz). Wartość całej gospodarki rośnie, więc realna wartość pieniądza też się co najmniej utrzymuje na stabilnym poziomie.
„Urzędowy” mechanizm wygląda tak, że rząd każe podwyższyć płace niezależnie od wzrostu innowacyjności, konkurencyjności i dochodowości firm, w pierwszej kolejności najsłabiej wykwalifikowanym pracownikom, co oznacza, że spada zysk tych przedsiębiorstw w oderwaniu od wydajności. Na rynku globalnym nie da się sprzedawać tych samych towarów drożej, można co najwyżej podwyższyć ceny na rynku lokalnym. Pojawia się inflacja, która „zjada” podwyżki wynagrodzeń.
To oczywiście bardzo uproszczony schemat, ma sporo luk i niedopowiedzeń. Świadomie go uprościłem, żeby wytłumaczyć, że podwyższanie płac w sposób odgórnie sterowany nie przyniesie nam niemieckich pensji. Będziemy zarabiali jak Niemcy, gdy będziemy produkowali jak Niemcy i pracowali jak Niemcy. A nie wtedy, gdy premier powie, że chce, żebyśmy zarabiali jak Niemcy. Tak się nie da.
No dobra, może trochę się da, zmieniając proporcje podziału zysków w firmach. W przeszłości płace rosły wolniej, niż PKB Polski. To znaczy, że coraz mniejsza część zysków wypracowywanych przez pracowników była im wypłacana. Przypominam: PKB to łączna wartość dóbr i usług, które wszyscy Polacy wypracowują przez okrągły rok. Wynosi to mniej więcej 2 biliony złotych.
Możliwości podziału PKB są takie: albo gros zysków firm biorą właściciele i akcjonariusze (wypłacając sobie dywidendy i jadąc na wakacje za granicę), albo większość zysków jest reinwestowana w rozwój firm, wzrost liczby miejsc pracy, wytwarzanie coraz bardziej zaawansowanych rzeczy, albo większość wypłaca się pracownikom w pensjach. Tymi proporcjami można manewrować za pomocą polityki podatkowej – żeby pracodawcom opłacało się nagradzać pracowników.
Tym niemniej pompowanie płacy minimalnej nie jest najlepszym „stymulatorem”. Prawdę pisząc jest to instrument działający tylko w pewnych okolicznościach, prosty jak cep i czasem robiący więcej szkód, niż pożytku. Ten pożytek sprowadza się głównie do zmuszania firm do większej innowacyjności – skoro nie da się oszczędzać na sile roboczej, to trzeba szukać oszczędności gdzieś indziej, a to może przysłużyć się rozwojowi firmy.
Zanim jakikolwiek polityk obieca wzrost płacy minimalnej – jeszcze rok temu wynosiła 2150 zł brutto, a za kilka lat premier chce ją podnieść do 4000 zł brutto – powinien pokazać wyliczenia, z których wynika, że chodzi mu tylko o skorygowanie niesprawiedliwego podziału „tortu PKB”, a nie zmianę niezależną od wydajności pracowników w firmach. Nie mówię, że takiej korekty nie należy od czasu do czasu przeprowadzać. W wielu krajach świata nastąpiło przegięcie w podziale tortu na rzecz właścicieli i udziałowców firm…
…ale zaproponowana przez premiera skala wzrostu płacy minimalnej mnie bardzo dziwi. Gdyby – jako były bankier – podwyższył tak płace minimalne w swoim banku, to albo klienci by dostali olbrzymi wzrost cen usług bankowych, albo zysk banku drastycznie by spadł, albo by go akcjonariusze wyrzucili z roboty jako nieudacznika.
Czytaj też: Utrapienia polskiego pracownika. Mało zarabia, bo inkasuje tylko połowę tego, co wypracuje
Gdy polityk mówi: „podwyższę płacę minimalną”, to co mówi naprawdę?
I jeszcze mały rachunek. Jeśli zarabiasz 2500 zł brutto, to na rękę dostajesz 1800 zł. Oznacza to, że 700 zł oddajesz na podatki, ubezpieczenia społeczne i składki emerytalne, zaś pracodawcę kosztujesz dodatkowo 500 zł. Łącznie z 2500 zł płacy brutto do państwa trafia 1200 zł.
Załóżmy, że płaca minimalna rośnie o 500 zł, do 3000 zł brutto. Na rękę dostaniesz 2150 zł. Oznacza to, że prawie 850 zł oddajesz państwu, zaś pracodawca dodatkowo musi dołożyć do podatków i składek jeszcze ponad 600 zł. Łącznie z 3000 zł pensji brutto do państwa trafia 1450 zł.
Państwo jest do przodu o 250 zł. Pracownik jest do przodu o 350 zł. Pracodawca jest w plecy o 600 zł. Jak zareaguje, gdy zmusi się go do takiej zmiany budżetu bez zmiany wydajności pracowników? Obniży trochę swój zysk? Zwolni trochę pracowników? „Zapomni” dać podwyżek tym, którym nie musi ich dać? Podwyższy ceny swoich produktów? Zejdzie do szarej strefy? Na to pytanie odpowiedzcie sobie sami. I pamiętajcie: jeśli politycy mówią, że podwyższą płace minimalne, to innymi słowy mówią: „zrobimy wspólny skok na kasę i podwyższymy podatki waszym pracodawcom”.
Do tego obrazu trochę nie pasuje postulat wyborczy Koalicji Obywatelskiej. Oni mają pomysł, żeby dopłacać 600 zł do najniższych wynagrodzeń bez obciążania pracodawców (byłby to rodzaj transferu, podobny do 500+). To rozwiązanie też ma wady. Największa – poza tym, że będzie kosztowny dla budżetu państwa – to taka, że nie skłania pracownika do rozwoju zawodowego. Powyżej pewnego poziomu (gdy dopłata się kończy) jego pensja przestaje rosnąć.
Za wyższe płace minimalne – o ile będą zadekretowane w oderwaniu od efektywności, wydajności i kreatywności w firmach – zapłacą nie tylko pracodawcy. Drugą stratną grupą będą posiadacze oszczędności. Jeśli spadnie realna wartość pieniądza (który powinien odzwierciedlać wydajność pracy, a w tej sytuacji będzie to zachwiane), to wszyscy, którzy mają w bankach depozyty zostaną de facto „okradzeni” z realnej wartości swoich pieniędzy. Nie dajcie sobie wcisnąć kitu, że w ten sposób dogonimy niemieckie pensje.
———————-
Obawiasz się inflacji? Sprawdź „Okazjomat Samcikowy” – aktualizowane na bieżąco rankingi lokat, kont oszczędnościowych, a także zestawienie dostępnych dziś okazji bankowych (czyli 200 zł za konto, 300 zł za kartę…). I zacznij zarabiać:
>>> Ranking najwyżej oprocentowanych depozytów
>>> Ranking kont oszczędnościowych. Gdzie zanieść pieniądze?
>>> Przegląd aktualnych promocji w bankach. Kto zapłaci ci kilka stówek?
———————-
