Z czego wynikają nierówności dochodów bogatych i biednych? Z faktu, iż bogaci mają więcej inicjatywy, dobrych pomysłów, skłonności do ryzyka? A może z tego, że coraz sprawniej wyciskają biednych i wykorzystują prostą zasadę, że „pieniądz robi pieniądz”? W zależności od tego którą interpretację przyjmiemy różnie ocenimy też dane opublikowane ostatnio w raporcie „World Inequality Report 2018”, czyli w „Światowym Raporcie o Nierównościach”
Opracowanie jest firmowane przez pięcioro ekonomistów, w tym Thomasa Piketty’ego. Ludziom obeznanym w teorii ekonomii to nazwisko zapewne podnosi ciśnienie (Piketty’ego i jego teorie albo się kocha, albo nienawidzi), ale nie zamierzam w tym miejscu recenzować jego pomysłów na gospodarkę, lecz jedynie zinterpretować po swojemu liczby z raportu o nierównościach dochodowych.
- Wymarzony moment, żeby inwestować w fundusze obligacji? Podcast z Pawłem Mizerskim [POWERED BY UNIQA TFI]
- Nowe funkcje terminali płatniczych. Jak biometria zmieni świat naszych zakupów? [POWERED BY FISERV]
- BaseModel.ai od BNP Paribas: najbardziej zaawansowana odsłona sztucznej inteligencji we współczesnej bankowości!? [POWERED BY BNP PARIBAS]
Nie trzeba żadnych raportów, żeby zgodzić się z tezą, że w ostatnich dziesięcioleciach bogaci stają się coraz bogatsi. W ciągu ostatnich 40 lat udział dochodów najbogatszego 1% ludzi żyjących na świecie w dochodach generowanych przez wszystkich ludzi na świecie zwiększył się z 16% do prawie 21%. Zaś w jednym ze scenariuszy na przyszłość, które są zawarte w tym raporcie, przyjęto, iż już za nieco ponad 30 lat ów 1% najbogatszych może się zbliżyć do… 30% udziału w dochodach generowanych przez ludzi z całego świata.
Czytaj też: Najpotężniejsze marki świata. Europa w odwrocie! A kto rządzi?
Czytaj też: Jeśli pieniądze rządzą światem, to kto rządzi pieniędzmi? Oto najwięcej warte korporacje świata
10% najbogatszych trzęsie gospodarką świata
Od czego zależy realizacja tego scenariusza? Autorzy raportu porównują sytuację dochodową ludzi w dwóch ważnych częściach świata – USA oraz Europie Zachodniej. W USA od 1980 r. do 2016 r. udział 1% najbogatszych ludzi w dochodach generowanych przez cały kraj wzrósł z 11% do 20%, a więc niemal się podwoił. Z drugiej strony udział biedniejszej dochodowo połowy społeczeństwa w tym samym czasie spadł z 21% do 13%. Czyli: coraz więcej pieniędzy płynie do bogatych, a coraz mniej – do biednych.
Na drugiej szali jest Europa, w której udział dochodów najbogatszych w ogólnej sumie dochodów mieszkańców, owszem, rośnie – z 10% do 12% w ciągu ostatnich 35 lat – ale udział biedniejszej połowy społeczeństwa utrzymuje się na przyzwoitym poziomie. W 1980 r. wynosił prawie 24% ogólnych dochodów, zaś obecnie wynosi mniej więcej 22%. Kluczem do różnic jest zapewne lepszy dostęp do edukacji w Europie (więcej publicznych szkół), polityka wyrównywania szans (m.in. fundusze europejskie) i progresja opodatkowania, która w Europie jest większa, niż w USA.
Czytaj też: Liga miliarderów, czyli które kraje mają najbogatszych bogaczy?
W zależności od tego jaki scenariusz dotyczący tempa dalszego bogacenia się bogatych i biednienia biednych przyjmiemy, za kolejnych 30 lat bogaci zwiększą tempo bogacenia się dwukrotnie bądź utrzymają je na obecnym poziomie. Na dziś stan gry jest taki, że 10% najbogatszych kontroluje od 37% dochodów generowanych przez wszystkich obywateli (w Europie) do 61% (kraje arabskie).
Czytaj też: Superbogacze. Jeden na 30.000 ludzi ma tyle, ie zarabia Lewandowski. A 1% z nich… obrzydliwie bogaci
Globalne zabijanie klasy średniej
Kto dostaje po tyłku z powodu rosnących na świecie nierówności? Bardzo niefajnie wygląda wykres obrazujący zanikanie klasy średniej na świecie. Mówimy o ludziach, którzy są przedsiębiorczy, zaradni, prowadzą własny biznes, mają dochody wystarczające do życia na przyzwoitym poziomie. To z ich rąk przede wszystkim przejmują dochody ci, którzy mieszczą się w kilku procentach najzamożniejszych.
Jak czytać poniższy wykres? Pokazuje on o ile wzrosły w latach 1980-2016 realne dochody poszczególnych grup mieszkańców świata. Pionowa oś pokazuje skalę wzrostu owych dochodów (osiąga od 80% do 240%). Pozioma oś to decyle (oraz mniejsze grupy) dochodowe. Przykładowo jeśli weźmiemy grupę dochodową „20” to mówimy o ludziach, którzy pod względem zarobków mieszczą się na 20-tym piętrze w 100-piętrowym budynku. A jeśli weźmiemy grupę dochodową „99” to mówimy o ludziach mieszczących się w 1% najbogatszych.
Co wynika z wykresu? Że dochody najbiedniejszych (mieszczących się na 10-30-tym piętrze w 100-piętrowym „budynku dochodowym”) oraz najbogatszych (tych, którzy zamieszkują na najwyższym piętrze :-)) realnie wzrosły najbardziej. A więc skala światowej biedy spadła, podobnie jak wzrosła skala światowego bogactwa.
Natomiast w najmniejszym stopniu realnie wzrosły dochody ludzi mieszczących się pod względem dochodów pośrodku – czyli ani tych bardzo bogatych, ani tych bardzo biednych. Prawdopodobnie to ich kosztem rosną dochody bardzo biednych i bardzo bogatych.
Zabijanie klasy średniej – która jest najłatwiejsza do złupienia przez polityków, bo nie ucieknie do raju podatkowego, a jednocześnie ma dochody wystarczające do tego, żeby ją obłożyć podatkami – spowoduje, że część z tej klasy średniej spadnie do poziomu biedoty. A ci, których nie zdoła zniszczyć urząd podatkowy, zniszczy polityka rządu, który – podatny na głosy lobbies – tak ustawi rzeczywistość, by drobny i średni przedsiębiorca nie mógł walczyć na równych prawach z korporacją „zbyt dużą, by upaść”. Dopóki rządy i wąska grupa najbogatszych będą w sojuszu skierowanym przeciwko klasie średniej, to nie będzie dobrze.
Czytaj też: „Henryk”, czyli przyszłość narodu. Ile zarabia i na co wydaje pieniądze?
Czytaj też: Allianz zasmuca. Polska spadła w rankingu zamożności. Co się dzieje?
Majątek publiczny się kurczy. Czy to źle?
Z wykresów, które znajdują się w raporcie wynika, że państwa, pod względem kontrolowanego przez siebie majątku publicznego, w ostatnich 50 latach bardzo straciły na znaczeniu. O ile wartość majątku publicznego w zasadzie się nie zmieniła lub wręcz spadła (w USA i WIelkiej Brytanii, czyli tam, gdzie najszybciej rośnie bogactwo najzamożniejszych osób prywatnych), o tyle wartość majątku prywatnego w tym samym czasie się w poszczególnych krajach zwielokrotniła.
O czym to może świadczyć? Można się martwić, że państwa słabną, bo tym samym tracą wpływ na gospodarkę (mają mniejsze możliwości kształtowania trendów). Ale z drugiej strony… Dopóki państwa wykorzystują majątek publiczny m.in. do gnębienia klasy średniej, to czy jest jakąś tragedią, że mają tego majątku coraz mniej? Zwłaszcza, że majątek w rękach państwa jest często źle zarządzany i nieefektywny.
Generalnie mój wniosek z lektury tego raportu jest niewesoły: świat zmierza w złym kierunku i w zasadzie tylko Europa Zachodnia jest w sytuacji, która pozwala przynajmniej spowolnić trendy zbliżające nas stopniowo do średniowiecza.
W odróżnieniu od modnych ostatnio ekonomistów „równościowych” nie uważam, że trzeba dać państwu większe możliwości redystrybucji dochodów – czyli zabierania bogatym i rozdawania biednym. To bullshit. Państwo mogłoby pomóc, gdyby wspomagało klasę średnią, przedsiębiorczość i zdrową konkurencję. I walczyło z kartelami, rajami podatkowymi, ukrywaniem dochodów przez najbogatszych.
Jeśli rola państwa ma się zasadzać na tym, że będzie więcej redystrybucji do najbiedniejszych na koszt klasy średniej (bo najbogatszych nie da się dopaść albo zapłacili łapówki) to ja chrzanię takie państwo. A Wy?
Czytaj też: Siedem zasad, które wyniosły Jeffa Bezosa na pozycję najbogatszego Ziemianina. Warto przeczytać!
Czytaj też: Co by mogli najbogatsi Ziemianie, gdyby tylko chcieli? Oto kilka propozycji dla Bezosa, Buffeta i Gatesa
Czytaj też: Jak osiągnąć sukces w inwestowaniu? Oto pięć (bez)cennych rad od słynnego inwestora Warrena Buffeta
Cały raport jest do pobrania tutaj
ilustracja: Dubai Creek Harbour
