To ważny problem w wielu rodzinach: demencja. Czy wiecie, że zmiany w finansach osobistych mogą przepowiadać nadchodzącą demencję?

Zmiany w finansach sygnałem, że zbliża się demencja? Jeśli macie w rodzinie kogoś, kto uchodził za człowieka wyjątkowo odpowiedzialnego w sprawach finansów, a zaczyna ignorować terminy zapłaty rachunków, kupuje przedmioty, których nie potrzebuje, czy w ekspresowym tempie powiększa zadłużenie na karcie kredytowej, to… takie sygnały mogą zwiastować pierwsze objawy nadchodzącej demencji. Okazuje się, że zachowania dotyczące finansów mogą być sygnałem choroby. Jak je zinterpretować?

Jak pokazują najnowsze amerykańskie badania przeprowadzone przez nowojorski oddział Rezerwy Federalnej (Fed), potwierdzone także przez uczonych z Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, pojawiający się chaos w zarządzaniu domowymi finansami może być jednym z pierwszych sygnałów niezdiagnozowanej jeszcze demencji. A więc choroby, która jest utożsamiana z zaburzeniem pamięci u osób starszych, ale w późniejszych stadiach może się również objawiać upośledzeniem uwagi, mowy, zdolności poznawczych, a nawet orientacji.

Ciekawe? Po przeczytaniu wróć tutaj, kliknij i odkryj sprawdzone patenty Samcika na ochronę przed inflacją

Dostępne finanse dla seniorów: coraz ważniejsza sprawa

Pogarszająca się kondycja poznawcza odbija się też w dużej mierze na portfelu chorej osoby (często już będącej w wieku emerytalnym), a także często na sytuacji całej rodziny. Stres finansowy psuje często relacje międzyludzkie, a pomoc jest utrudniona, bo problem dotyczy osoby dorosłej, która ma prawo sama zarządzać swoimi sprawami finansowymi.

W ramach akcji „Dostępne Finanse”, którą prowadzimy w „Subiektywnie o Finansach” od zeszłego roku, poruszamy nie tylko kwestie związane z dostępnością usług finansowych dla osób ze szczególnymi potrzebami (seniorów, osób z niepełnosprawnością, osób słabowidzących czy chorych, np. ze złamaną nogą). Dostępne finanse to też finanse bezpieczne, a więc produkty finansowe, którymi nie zrobisz sobie krzywdy, nawet w przypadku choroby.

Seniorzy w Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, stanowią coraz większą część społeczeństwa. W 2005 r. osoby 60+ stanowiły 17,2% populacji, a badania przeprowadzone w 2022 roku pokazały, że odsetek ten wzrósł do 25,9%, czyli co czwarta osoba w Polsce jest seniorem. Dla instytucji finansowych to ważna i wymagająca grupa klientów, która będzie systematycznie rosnąć – za 40 lat seniorzy mają stanowić już ponad 38% ogółu społeczeństwa.

Seniorzy są coraz bardziej wymagającą grupą klientów instytucji finansowych nie tylko ze względu na potrzebę systematycznej edukacji, coraz częściej dotykają seniorów choroby związane ze starzeniem społeczeństwa. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie żyje obecnie około 55 milionów osób z demencją.

Liczba ta będzie się zwiększać wraz ze starzeniem populacji i według prognoz może sięgnąć nawet 139 milionów osób do 2050 r. A w Polsce? Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) z 2023 r. w Polsce zdiagnozowano 366 000 osób z chorobą Alzheimera i pokrewnymi schorzeniami.

Nie do końca wiadomo jednak, jak dalece dane te odzwierciedlają stan faktyczny. Szacunki Institute for Health Metrics and Evaluation wskazują, że liczba osób cierpiących na te choroby może sięgać 1,3% populacji kraju. W polskich warunkach oznaczałoby to 500 000 osób. Nie wszystkie przypadki są diagnozowane i rejestrowane w systemie opieki zdrowotnej.

Czym jest demencja? Jak ją rozpoznać? Zmianami w portfelu

Demencja, nazywana także zespołem otępiennym, to stan związany z postępującym pogarszaniem się zdolności umysłowych człowieka. Co ciekawe, nie jest ona pojedynczą chorobą, lecz raczej grupą różnych schorzeń powodujących pogorszenie pamięci, myślenia, komunikacji i zdolności do samodzielnego funkcjonowania. Najbardziej znanym i najczęściej występującym typem demencji jest choroba Alzheimera, której elementem rozpoznawczym są nieprawidłowe złogi białek w mózgu prowadzące do stopniowego zaniku neuronów.

Charakterystyczne objawy demencji to przede wszystkim problemy z pamięcią, zwłaszcza krótkotrwałą, trudności z rozumieniem i wykonywaniem złożonych zadań, zaburzenia koncentracji, a także coraz częstsza dezorientacja w czasie i przestrzeni. Ważnym sygnałem mogą być zmiany nastroju i osobowości objawiające się między innymi drażliwością, apatią albo nagłymi napięciami emocjonalnymi. Osoby dotknięte demencją mogą mieć trudności z odnajdywaniem właściwych słów lub… na wiele lat przed zdiagnozowaniem demencji mogą mieć kłopot z zarządzaniem swoimi finansami.

Badacze przeanalizowali historię kredytową i dokumentację medyczną wielu obywateli Stanów Zjednoczonych i odkryli, że już w ciągu pięciu lat poprzedzających diagnozę demencji osoby te coraz częściej zalegały z płatnościami, ich oceny „jakości” kredytowej pikowały, a w budżetach domowych pojawiał się deficyt. Wczesne stadium Alzheimera czy innych zaburzeń poznawczych nie tylko widać w mniej regularnym płaceniu rachunków, ale też w zaciąganiu nowych kredytów, otwieraniu dodatkowych kont bankowych bez wyraźnej potrzeby albo po prostu w słabszej kontroli wydatków.

Dziennikarze z CNN, by ukazać, jak dotkliwe konsekwencje może mieć zignorowanie wczesnych objawów nadchodzącej demencji, dotarli do rodziny z Ottawy w Kanadzie. Ojciec bohaterki artykułu był dyrektorem finansowym, osobą do bólu precyzyjną w kwestiach budżetu i płatności, zwolennikiem unikania kredytów i natychmiastowego spłacania zadłużenia z kart kredytowych.

Bohaterka artykułu odkryła, że jej ojciec ma niemałe zadłużenie na karcie, nie płaci rachunków na czas, a na domiar złego kupił sobie nowy samochód, finansując go kredytem. Mówimy o człowieku, który przez całe życie miał używane auta, które kupował za gotówkę. Później okazało się także, że zapomniał rozliczyć podatek dochodowy.

Ta sytuacja ilustruje, jak poważne konsekwencje może mieć demencja dla naszych portfeli. Niektórym wydaje się, że to tylko problemy z pamięcią utrudniające codzienne funkcjonowanie, ale – w przypadku osób zarządzających swoimi finansami w pojedynkę – także ryzyko wpadnięcia w długi, za które na koniec często i tak odpowiada rodzina (jeżeli chory nie ma możliwości samodzielnej spłaty).

Jak radzić sobie z demencją w rodzinie, by uniknąć problemów… finansowych?

Specjalistycznych narzędzi finansowych dla osób z demencją nie ma jeszcze zbyt wiele (aczkolwiek pierwsze już zaczynają się pojawiać). Jednak kluczem do uniknięcia najgorszego scenariusza – np. w sytuacji, w której rodzic z demencją zapożycza się po uszy, zostaje oszukany lub popada w tarapaty podatkowe – jest możliwie wczesne działanie.

Amerykański Narodowy Instytut ds. Starzenia apeluje, by w rodzinach, w których na horyzoncie pojawia się problem choroby Alzheimera lub innej formy demencji, zwiększyć kontrolę nad finansami. Oto pięć rzeczy, które można zrobić, by problemy z pamięcią nie przyprawiły nam kłopotów:

Zautomatyzuj tak wiele płatności, jak to tylko możliwe, by i rachunki, i zobowiązania wobec banków nie spadały na głowę osoby, która coraz słabiej odnajduje się w wyliczeniach. Wspólnie porozmawiajcie o tym, jak wygląda domowy budżet, jakie rachunki trzeba zapłacić co miesiąc i które z nich mają stałą wartość i można je zautomatyzować. Te, które nie mają stałej wartości, można „potraktować” zleceniem stałym.

Pomyśl o sporządzeniu pełnomocnictwa do czynności finansowych, podpisanym jeszcze wtedy, gdy zainteresowany potrafi świadomie podjąć taką decyzję. Warto zaznaczyć, że osoby starsze niechętnie rezygnują z samodzielnego zarządzania swoimi pieniędzmi.

Namów seniora do korzystania z narzędzi cyfrowych do kontroli finansów – wiele banków i aplikacji finansowych oferuje bezpłatne aplikacje do kontroli wydatków, w których można np. ustawić limity poszczególnych kategorii wydatkowych na koncie osobistym lub na rachunku karty kredytowej. Banki oferują w ramach serwisu transakcyjnego narzędzia do budżetowania, gdzie można zdefiniować maksymalny dzienny lub tygodniowy limit wydatków.

Pomóż bliskiej osobie w zakupach. Jeśli problemem jest chaos zakupowy, to warto pomóc chorej osobie w zakupach, zamawiając razem z nią dostawy najpotrzebniejszej żywności do domu. W bardziej zaawansowanym stadium demencji kontrola wydatków być może będzie musiała przejść w ręce opiekuna lub członka rodziny. Od strony prawnej jest to niestety procedura dość czasochłonna.

Trzeba pamiętać o jeszcze jednym zagrożeniu, a mianowicie osoby z demencją stają się szczególnie łatwym celem dla wszelkiej maści oszustów – telefonicznych, mailowych czy „atakujących” osobiście. Mogą paść ofiarą kradzieży tożsamości, naciągaczy obiecujących złote góry czy „cudowne” terapie na poprawę zdrowia. W rodzinie trzeba trzymać rękę na pulsie, regularnie (najlepiej co miesiąc) sprawdzać wyciągi bankowe i stan kart kredytowych, a w razie potrzeby reagować.

Zdarza się, że oszukańcze transakcje podpisuje sam chory, a najbliżsi nie mają o tym pojęcia, dopóki nie przyjdzie wezwanie do zapłaty. Jeśli to możliwe, sfinansujmy chorej osobie – i wykorzystujmy jako system wczesnego ostrzegania – alerty Biura Informacji Kredytowej. 

Do problemu podejdź… z głową i opanowaniem

Nawet najlepsze planowanie nie uchroni nas od trudnych emocji. Demencja to choroba, która zabiera nie tylko wspomnienia, ale potrafi zrujnować finanse chorego i wywołać ogromny stres u rodziny. Jednocześnie, wczesne zadbanie o ułożenie spraw finansowych może zmniejszyć skalę problemu i pozwala częściej zajmować się tym, co naprawdę ważne: codzienną opieką i wsparciem dla ukochanej osoby.

Trzeba już na samym początku kłopotów z demencją porozmawiać ze swoimi bliskimi, zastanowić się, czy mamy pełnomocnictwa, zaplanowane koszty ewentualnej długoterminowej opieki i czy istnieje ktoś zaufany, kto w sytuacjach kryzysowych przejmie zarządzanie budżetem.

Dużo łatwiej przeprowadzić takie rozmowy i ustalenia jeszcze przed pojawieniem się problemów niż czekać na moment, kiedy w skrzynce piętrzą się niezapłacone rachunki, na koncie ubywa pieniędzy w niepokojąco szybkim tempie, a w domu pojawia się windykator. I bez dodatkowych kłopotów finansowych demencja jest wystarczającym ciężarem dla każdego członka rodziny. Jak może w tym pomóc bank, który prowadzi rachunek seniora?

„Wśród naszych klientów jest wielu seniorów, rozumiemy więc, z jakimi wyzwaniami się mierzą. Jednym z ważniejszych jest cyberbezpieczeństwo, dlatego tak dużą wagę przykładamy do edukacji na ten temat. Robimy to cyklicznie podczas warsztatów, m.in. z udziałem policji, ale przede wszystkim na co dzień w naszych oddziałach. Każde spotkanie z klientami jest okazją, by pokazać, jak wygodnie i bezpiecznie korzystać z bankowości mobilnej i internetowej”

– komentuje Michał Korszeń, dyrektor Departamentu Klienta Detalicznego i Firm w banku PKO BP. Dla instytucji finansowych to ważna i wymagająca grupa klientów, która będzie systematycznie rosnąć – za 40 lat seniorzy mają stanowić już ponad 38% ogółu społeczeństwa.

„W Banku Millennium dokładamy wszelkich starań, aby zapewnić osobom starszym wygodne i dostępne usługi bankowe. Doskonale rozumiemy, że seniorzy często potrzebują szczególnego wsparcia. Mogą skorzystać z jednej z największych na rynku sieci placówek, w których nasi doświadczeni doradcy służą pomocą – od momentu założenia konta, aż po codzienne korzystanie z naszych usług. Dzięki bankowości elektronicznej i mobilnej seniorzy zyskują stały dostęp do swoich produktów bankowych i większą kontrolę nad wydatkami”

– podsumowuje Magdalena Jaskóła kierująca Wydziałem Rachunków Bieżących w Banku Millennium. Seniorzy coraz chętniej korzystają z technologii. Według tegorocznej edycji raportu „Seniorzy w świecie cyfrowych finansów” Warszawskiego Instytutu Bankowości płatności elektroniczne to coraz częstszy wybór wśród aktywnych cyfrowych seniorów. Częściej płacą za swoje codzienne zakupy kartami płatniczymi – aż 86% wskazało na płatność za zakupy kartą, a gotówką 76%.

Co ciekawe, aż 75% badanych seniorów płaci kartą wszędzie tam, gdzie to możliwe, a tylko 9% zdecydowanie chętniej płaci za zakupy gotówką. Coraz popularniejsze staje się płacenie w sklepach BLIKiem (45%), a co piąty senior wybiera płatność zbliżeniową smartfonem.

„Szczególnie istotna w przypadku seniorów jest edukacja dotycząca cyberbezpieczeństwa, ponieważ często są oni bardziej narażeni na działania oszustów. Przestępcy wykorzystują ich mniejsze doświadczenie z nowoczesnymi technologiami i stosują różne metody socjotechniczne, takie jak phishing czy próby wyłudzenia kodów BLIK. Dlatego tak ważne jest, aby seniorzy mieli świadomość podstawowych zasad bezpieczeństwa. Jako operator BLIK prowadzimy kampanie edukacyjne w mediach, które pomagają zwiększyć świadomość zagrożeń i uczą, jak skutecznie chronić się przed cyberprzestępcami”

– wyjaśnia Iwona Szymańska, lead product designer w BLIKu. Posiadanie odpowiedniej wiedzy zwiększa świadomość zagrożeń, a ostrożność może znacząco zwiększyć bezpieczeństwo seniorów w świecie cyfrowych finansów.

——————————-

ZAPISZ SIĘ NA NASZE NEWSLETTERY

>>> W każdy weekend sam Samcik podsumowuje tydzień wokół Twojego portfela. Co wydarzenia ostatnich dni oznaczają dla Twoich pieniędzy? Jakie powinieneś wyciągnąć wnioski dla oszczędności? Kliknij i się zapisz.

>>> Newsletter „Subiektywnie o Świ(e)cie i Technologiach” będziesz dostawać na swoją skrzynkę e-mail w każdy czwartek bladym świtem. Będzie to podsumowanie najważniejszych rzeczy, o których musisz wiedzieć ze świata wielkich finansów, banków centralnych, najpotężniejszych korporacji oraz nowych technologii. Kliknij i się zapisz.

——————————-

Źródło zdjęcia tytułowego: Freepik