Prezesi banków ostrzegają rządzących: „pchacie nas i klientów w bardzo ryzykownym kierunku”. Koniec szans na niemieckie pensje?

Prezesi wszystkich największych banków zasiedli przy wspólnym stole i ostrzegli rządzących: „jeśli nam nie odpuścicie, zapomnijcie o utrzymaniu obecnego wzrostu gospodarczego”. Bankowcy twierdzą, że polityka rządu pcha ich w kierunku ryzykownych strategii rozwoju i zmniejsza bezpieczeństwo branży w wypadku kryzysu – a także bezpieczeństwo klientów. I że polskie banki straciły szansę na międzynarodową ekspansję. „Przeżyje góra osiem banków, a klienci będą płacić więcej” – twierdzą prezesi. Przesadzają? Histeryzują? A może mają trochę racji?

Rzadko się zdarza, żeby przy jednym stole zasiedli wszyscy najwięksi bankowi imperatorzy. Gdyby policzyć ich paski płacowe, to trzeba by powiedzieć, że w niewielkiej sali sopockiego Sheratona, na zaproszenie firmy doradczej EY, „zasiadło” chyba kilkadziesiąt milionów złotych.

Ciekawe? Po przeczytaniu wróć tutaj, kliknij i odkryj sprawdzone patenty Samcika na ochronę przed inflacją

Dziesiątki milionów złotych „zasiadły” przy jednym stole

Był Michał Krupiński (Pekao) i Zbigniew Jagiełło (PKO BP), był Cezary Stypułkowski (mBank) i Michał Gajewski (Santander), był Brunon Bartkiewicz (ING) i Przemysław Gdański (BNP Paribas) oraz Sławomir Sikora (Citi). A dyskusją zarządzał Jan Krzysztof Bielecki, niegdyś prezes Banku Pekao.

Czytaj też: Pojedynek bankowych imperatorów. Państwowi giganci zarobili w zeszłym roku rekordowe pieniądze. A ich prezesi?

Zebrali się, by wspólnie ostrzec rządzących, że ci za bardzo branżę bankową „dociskają”. I że taka polityka spowoduje, że branża bankowa nie będzie w stanie finansować rozpędzających się inwestycji oraz szybszego wzrostu gospodarczego Polski. Że grozi jej ograniczenie konkurencji i wyższe ceny dla klientów. Że władze, żyjące tylko dniem dzisiejszym, pchają banki do zachowań, które mogą się im odbić czkawką.
Skąd tyle stękania i narzekania? Przecież w zeszłym roku branża bankowa w Polsce zarobiła na czysto 14,7 mld zł i był to najlepszy wynik od 2014 r. Tyle zarabiają i jeszcze im źle?

Bankowcy przekonywali podczas debaty, że te zyski nie mówią wszystkiego. Po pierwsze: w porównaniu do znacznie większych niż kiedyś gabarytów branży świadczą o spadku jej rentowności. Po drugie: są bardzo skoncentrowane w coraz mniej licznych bankach. Po trzecie: żeby prowadzić bank trzeba angażować coraz wiekszy kapitał, więc miliardowe zyski tak okazale wyglądają tylko na papierze. A jeśli uwzględnić koszty „zorganizowania” kapitału, to rentowność bankowego biznesu spadła już do poziomu, w którym nie opłaca się bardziej banków rozwijać, dofinansowywać, unowocześniać.

Czy bankowcy, „tłuste koty”, którym nie zaszkodził ani podatek bankowy, ani wyższe składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ani dodatkowe narzuty na fundusz tzw. resolution, ani nawet wymogi kapitałowe, podwyższane wciąż przez Komisję Nadzoru Finansowego, mają prawo narzekać?

Na pewno my, posiadacze oszczędności w bankach, mamy prawo narzekać, bo to z naszych kieszeni bankowcy wyciągają pieniądze, płacąc coraz mniej za lokaty. W zeszłym roku wynik banków z odsetek wyniósł 44,8 mld zł (aż o 5% więcej, niż rok wcześniej, czyli dostaliśmy o 2,5 mld zł mniej odsetek), podczas gdy wynik z prowizji spadł do 12,3 mld zł (o 10%), zaś koszty działania banków wzrosły o 2%, do 33,6 mld zł.

Prawda jest taka, że banki są jak rząd, który – jak mówi znane powiedzenie – „zawsze się wyżywi”. Natomiast, choć bankowcy odbijają sobie na nas tyle, ile się da, to być może w ich ostrzeżeniach jest trochę prawdy?

Nie przegap nowych tekstów z „Subiektywnie o finansach”! Zapisz się na newsletter i bądźmy w kontakcie! Obiecuję, że nie będzie spamu i wciskania produktów finansowych. Po prostu raz na jakiś czas napiszę Ci e-maila i zwrócę uwagę na najciekawsze tematy na „Subiektywnie o finansach”. Od czasu do czasu organizuję też specjalne wydarzenia dla odbiorców newslettera.

Zarabiają miliardy, ale ich akcjonariuszom już się nie opłaca

„Polskie banki osiągają dzisiaj rentowność kapitału własnego (ROE) na poziomie 7%, czyli poniżej kosztu pozyskiwania tegoż kapitału – mówił Przemysław Gdański, prezes BNP Paribas. To oznacza, że akcjonariuszom de facto nie opłaca się wkładać do banków dodatkowego kapitału, bo w dywidendzie dostaną mniej, niż zainwestowali.

Michał Krupiński mówił, że widział rankingi najwyżej opodatkowanych banków świata i polskie są tam na czołowych miejscach. Dodał, że sensowny – z punktu widzenia akcjonariuszy banków – poziom ROE to powyżej 10%. W „złotych” czasach, czyli przed kryzysem finansowym w 2008-2009 r., polskie banki miały nawet 20% ROE. To wtedy ściągały tu największe światowe grupy bankowe, żeby kupować lub tworzyć nad Wisłą banki.

To już przeszłość. Michał Gajewski, prezes Santandera, powiedział, że realna stopa opodatkowania jego banku wyniosła w zeszłym roku 54%, podczas gdy nominalnie podatek CIT wynosi 19%. I że żaden zagraniczny inwestor przy zdrowych zmysłach do Polski już nie przyjdzie, by rozwijać tu bank.

Ale może nie potrzebujemy więcej banków? Bankowcy narzekali w Sopocie, że spadająca rentowność oraz niska opłacalność tego biznesu w porównaniu do kapitału, który trzeba włożyć, mogą spowodować obniżenie konkurencji oraz de facto nacjonalizację polskiego sektora bankowego.

„Dziś mamy sytuację, w której 50% sektora bankowego jest w rękach zagranicznego kapitału, a 50% w rękach polskiego. Jeśli „zagranica” stąd wyjedzie, a pierwsze symptomy tego zjawiska już są, to zamiast konkurencyjnego sektora bankowego będziemy mieli ledwie kilka banków, na czym stracą konsumenci”

– powiedział Jan Krzysztof Bielecki. Jego słowa potwierdził Zbigniew Jagiełło, który oświadczył, że w ciągu najbliższych kilku lat w Polsce zostanie tylko osiem największych banków. Pozostałe zostaną sprzedane albo upadną. Iwona Kozera z firmy doradczej EY przytoczyła liczby, z których wynika, że dwie trzecie zysków całego sektora bankowego generuje tylko pięć banków.

Czytaj też relację z EKF: Czy banki będą się wkrótce utrzymywały z usług niebankowych? jest kłopot. Bilet do kina już nie wystarczy, by obroniły się przed BigTechami

„Zapomnijcie o utrzymaniu tak dobrego wzrostu gospodarczego”

Kłopot podobno będzie nie tylko dla klientów detalicznych, którym mniejszy wybór może odbić się czkawką wyższych cen. Bankowcy mniej więcej w co drugim zdaniu podkreślali, że w Polsce, gdzie nie ma – jak w USA – pozabankowych źródeł finansowania gospodarki (np. rynek obligacji korporacyjnych umiera, giełda papierów wartościowych jest w agonii, a funduszy private equity też prawie nie ma) spadek rentowności banków może wpłynąć na ich „zdolność kredytową”, czyli na możliwości finansowania inwestycji w gospodarce.

Przemysław Gdański powiedział wprost, by nie powiedzieć patetycznie: „Nie będziemy w stanie zapewnić finansowania gospodarki na takim poziomie, by mogła rosnąć w tempie 5% rośnie. Na dłuższą metę nie będzie w Polsce 5-procentowego wzrostu gospodarczego”.

Byłoby kiepsko gdyby miał rację, bo tylko wyższy wzrost gospodarczy (ostatnio Polska jest piątym najszybciej rosnącym pod względem PKB krajem na świecie) daje szansę, że w perspektywie 20 lat spełni się obietnica premiera Mateusza Morawieckiego i będziemy mieli niemieckie pensje. Jeśli będziemy rosnąć wolniej – może do tego nie wystarczyć nawet 60 lat.

Czytaj więcej: Ta tabelka pokazuje dlaczego tak mało zarabiamy. I co trzeba zrobić, żebyśmy mieli niemieckie wynagrodzenia. Tylko jedna rzecz

Czytaj też: Premier chce, żebyśmy dogonili Niemców pod względem zarobków. Policzyli kiedy to nastąpi

Polityka rządu zachęca banki do brania coraz większego ryzyka?

Brunon Bartkiewicz ostrzegł, że wysokie koszty regulacyjne (czyli coraz wyższe składki i podatki) pchają banki w dwóch niebezpiecznych kierunkach. Pierwszy to oferowanie klientom głównie wysokomarżowych, suto oprocentowanych kredytów gotówkowych o zmiennym oprocentowaniu (a więc bardzo podatnych na kłopoty w przypadku podwyżek stóp procentowych), a drugi to prowadzenia bardziej ryzykownej strategii wzrostu.

„Jeśli bank musi „odrobić” mnóstwo obciążeń, których jego konkurenci w innych krajach nie mają – czasem podejmuje ryzyko większe, niż podjąłby, gdyby wysokie obciążenia go do tego nie zmuszały. Akcjonariusze żądają przynajmmniej minimalnego zwrotu z kapitału”

Janusz Jankowiak, główny ekonomista Polskiej Rady Biznesu, dodał:

„Pchanie banków do tego, by oferowały jak najwięcej wysoko oprocentowanych kredytów gotówkowych to krótkowzroczność. Odbije nam się to czkawką przy najbliższym spowolnieniu gospodarki”

Co miał na myśli? Ano fakt, że przy ewentualnym wzrośnie stóp procentowych raty kredytów gotówkowych też wzrosną (a są to kredyty drogie) i większa ich część może nie być spłacana w terminie. To zmusi banki do tworzenia rezerw i zmniejszy ich „zdolność kredytową”.

Stąd bankowcy z niepokojem obserwują wzrost inflacji. Ostatnie odczyty mówią, że wynosi ona 2,3% w skali roku (choć niektórzy twierdzą, że to wartość niedoszacowana), po przekroczeniu 2,5%, czyli długoterminowego celu NBP, zapewne zaczną się spekulacje czy ceny kredytów nie powinny pójść w górę.

Wiceprezes NBP: „stabilność kosztuje”. I przypomina o misji

Prezes Jagiełło narzekał, że system obciążeń parapodatkowych (czyli np. składek na Bankowy Fundusz Gwarancyjny i na ratowanie banków, tzw. resolution) jest tak zbudowany, że preferuje banki mające bardzo agresywną strategię wzrostu. Składki nie są bowiem różnicowane w zależności od tego jak banki radzą sobie na rynku – wszyscy płaca proporcjonalnie tyle samo. W przypadku kryzysu oznaczać to będzie, że banki lepiej zarządzane będą „sponsorowały” te prowadzące ryzykowną grę na krawędzi i uprawiające tzw. hazard moralny.

Michał Gajewski narzekał na niesprawiedliwą konkurencję z firmami technologicznymi i fintechami, które mają znacznie mniejsze obowiązki wobec regulatorów (o ile w ogóle są regulowane), niż banki.

Zbigniew Jagiełło spodziewa się, że po wprowadzeniu zasad tzw. otwartej bankowości (zobowiązują one banki do otwarcia baz danych o klientach i udostępnienia ich zewnętrznym firmom fintech, o ile klienci się na to zgodzą) nastąpi zjawisko tzw. overpromising. A więc firmy niebankowe zaczną obiecywać klientom mnóstwo dodatkowych korzyści i w zamian nakłaniać ich do wyrażenia zgody na przekazanie danych bankowych. A potem nie wypełnią obietnicy, zaś odium spadnie na banki, czyli instytucję pierwszego kontaktu z klientami.

Głosem „opozycji” była w tym gronie Anna Trzecińska, wiceprezes NBP, która przekonywała, że te wszystkie składki i podatki są „dla waszego dobra”, żeby sektor był stabilniejszy i bardziej odporny na szoki. „Stabilność finansowa kosztuje” – rzuciła w pewnym momencie, a prezesi banków o mało nie pospadali z krzeseł, bo ich zdaniem jest dokładnie odwrotnie – obciążenia zsyłają mniejsze banki w otchłań strat i powodują, że jest mniej stabilnie, bo ciągle trzeba kogoś ratować albo przejmować.

Przemysław Gdański powiedział, że w obecnych warunkach ekspansja zagraniczna polskich banków jest właściwie niemożliwe. Zgodził się z nim Michał Krupiński, prezes Banku Pekao. Jego zdaniem Polacy, coraz więcej inwestujący za granicę i coraz częściej podróżujący, oczekują od swoich banków obecności na zagranicznych rynkach. A dziś nie ma na to żadnych szans.

Polskie banki nie pójdą świat. Polskie płatności – i owszem

Choć może jest pewien wyjątek. To BLIK, który jest owocem inicjatywy prezesa PKO BP Zbigniewa Jagiełło, który przekonał prezesów pięciu innych wielkich banków, iż warto pójść na udry z Visą i MasterCardem, tworząc polski system płatności mobilnych. Niedawno PSP, spółka zarządzająca systemem BLIK, podpisała umowę z Mastercardem, która ma wyprowadzić BLIK na szerokie, może nawet globalne wody.

Czytaj też: BLIK wreszcie gotowy do wielkiego skoku. Ale czy nie jest już za późno?

Przeczytaj też: Czy BLIK to już hit? Wolne żarty! Ale wciąż jest dla niego nadzieja. Musi tylko zrobić tę jedną rzecz….

BLIK osiągnął sukces w internecie, gdzie jest jednym z najpopularniejszych sposobów płacenia (i w wielu sklepach ma wyróżniającą się ekspozycję wśród innych metod płatności), ale nie przebił się w sklepach stacjonarnych (głównie z powodu braku funkcji płatności zbliżeniowej, BLIK działa wciąż na kody wpisywane w terminalach płatniczych).

Dzięki umowie z Mastercardem – o czym bez ogródek mówił na Europejskim Kongresie Finansowym Ajay Banga, prezydent tej organizacji płatniczej – BLIK uzyska funkcję zbliżeniową, zaś polscy konsumenci będą mogli płacić nim we wszystkich sklepach na świecie, które honorują karty MasterCard. Nie wiadomo jeszcze kiedy, ale to raczej kwestia miesięcy, niż lat.

Umowa BLIK z Mastercardem to z jednej strony przyznanie się przez twórców BLIK-a, że nie są w stanie rozwinąć skrzydeł bez wsparcia globalnej organizacji kartowej (a przecież BLIK był tworzony jako alternatywa dla globalnych systemów płatności), zaś z drugiej – przyznanie przez Mastercarda, że BLIK jest na tyle dobrym rozwiązaniem, że warto z nim współpracować, zamiast rywalizować.

W Mastercardzie – jak również w konkurencyjnej organizacji Visa – doskonale zdają sobie sprawę, że jeżeli nie będą współpracowali z „niekartowymi” i mobilnymi rozwiązaniami płatniczymi, to któryś z globalnych rywali – np. Apple lub Google – może wpaść na pomysł zbudowania własnej sieci akceptacji opartej na smartfonach.

Dziś Visa i Mastercard rządzą na globalnym rynku akceptacji płatności, ale gdyby zacżęly utrudniać działanie takim systemom jak Apple Pay, czy Google Pay (a w mikroskali – BLIK-owi), to mielibyśmy wojnę, która przyniosłaby straty wszystkim jej stronom.