ZUS prowadzi egzekucję z emerytury, którą sam wypłaca i zabiera zwrot podatku, który sam naliczał. W środku tego bałaganu pan Jan. Szukam sposobu, by pomóc

„Długi trzeba spłacać, ale nie chcę być łupiony” – napisał pan Jan. Egzekucja za zaległości w składkach to potężne narzędzie. Czy państwo wykorzystuje lukę w prawie, by ściągnąć od obywatela jeszcze więcej, niż powinno? Czym dla ZUS jest zwrot nadmiernie pobranego podatku od emerytury? Odpowiedź nie jest oczywista ani logiczna

Często słyszycie i czytacie pewnie ostrzeżenia, że inwestowanie wiąże się z ryzykiem. Instytucje finansowe starają się teraz na wszystkie sposoby zabezpieczyć się przed przyszłymi oskarżeniami, że nie poinformowały klientów przed sprzedaniem im produktu, na którym można stracić.

Ciekawe? Po przeczytaniu wróć tutaj, kliknij i odkryj sprawdzone patenty Samcika na ochronę przed inflacją

Ryzyko dotyczy jednak przecież także każdego innego przejawu aktywności ekonomicznej. Założenie własnej działalności gospodarczej także jest ryzykowne – jest to cena potencjalnie wyższego zysku niż na przykład z umowy o pracę, która z natury rzeczy jest bezpieczniejszym rozwiązaniem.

Pan Jan prowadził działalność gospodarczą i tak się jego losy potoczyły, że skończył z zadłużeniem wobec ZUS z powodu nieopłaconych w przeszłości składek. Bywa i tak – nie każdy biznes kończy się dla przedsiębiorcy sukcesem.

Nasz Czytelnik przeszedł już na emeryturę i jest to obecnie jego jedyne źródło dochodów. Jednocześnie z tytułu zaległości prowadzona jest wobec niego egzekucja – zajęta jest zarówno jego emerytura, jak i rachunek bankowy.

Były przedsiębiorca przyjmuje swoją odpowiedzialność na klatę. „Nie mogę tu mieć o nic pretensji” – pisze. I dodaje: „Wiem, że długi trzeba spłacać bez protestu i kombinowania”. W tym roku wydarzyło się jednak coś, co sprawiło, że zaczął się zastanawiać, czy jego pokorna postawa nie jest aby przez państwo wykorzystywana.

Zwrot podatku czy luka w prawie?

Pisałem niedawno, że zwrot podatku za 2022 r. dla wielu osób okazał się niespodziewanie wysoki. Wszystko przez chaos związany z wprowadzeniem, korygowaniem, a potem wyprowadzaniem Polskiego Ładu. Podobnie było w przypadku pana Jana i jego żony.

„Zamiast 500 zł corocznego zwrotu, dostałem za rok 2022 aż 2000 zł. I ta kwota też została przekazana komornikowi”

– opisuje. Tylko czy słusznie? W przypadku egzekucji z emerytury możliwe jest potrącenie jedynie 25% świadczenia. I tak to działało dotychczas. Pytanie jednak rodzi się następujące, czym jest właściwie zwrot podatku.

Gdyby pan Jan (ale i każdy inny podatnik) płacił co miesiąc dokładnie tyle, ile wynosi należny podatek, to problemu nadpłaty by nie było. Na jego konto wpływałoby netto dokładnie tyle, ile powinno, a tytułem egzekucji pobierana byłaby jedna czwarta środków.

Załóżmy, że emerytura wynosi 3000 zł brutto i – upraszczam dla jasnego rachunku – stopa opodatkowania wynosi 20%: to daje 2400 zł netto, minus 25% (600 zł) na poczet długów, czyli do dyspozycji zostaje 1800 zł miesięcznie. W takim scenariuszu łączna spłata zobowiązań sumuje się do 7200 zł.

Nie żyjemy jednak w idealnym świecie. Rok 2022 był wyjątkowo nieidealny pod względem prawa podatkowego, ale są przecież jeszcze ulgi, które możemy zastosować dopiero przy rozliczeniu rocznym i inne okoliczności, które mogą obniżyć podatek.

Załóżmy więc, że przy tej samej emeryturze stawka podatku wynosi 25%. Emeryt dostaje więc netto 2250 zł, egzekucja zajmuje 562,5 zł, a na koncie zostaje 1687,5 zł miesięcznie. To oznacza spłatę 6750 zł rocznie. Ale po złożeniu zeznania wychodzi nadpłata – w kwocie 1800 zł (czyli różnica między łącznym zapłaconym podatkiem w obu scenariuszach).

Jeśli uznalibyśmy, że tak naprawdę jest to część tego świadczenia, od którego został nadmiernie pobrany podatek – w tym przypadku emerytury – to egzekucja powinna się rządzić takimi samymi zasadami jak w przypadku świadczeń. A to oznacza, że wierzycielowi przysługiwałoby 25% tej kwoty, czyli 450 zł. Tym samym w obu przypadkach dłużnik spłaciłby tyle samo, czyli 7200 zł.

Praktyka pokazuje jednak, że zwrot podatku traktowany jest jako zupełnie osobne źródło dochodu, a tym samym nie jest objęte restrykcjami, które dotyczą egzekucji z emerytury.

A wówczas, w tym scenariuszu, państwo nie tylko przez cały rok pobiera wyższy podatek, ale potem kładzie łapę na całym zwrocie tego podatku, przez co egzekucja sumuje się do 8550 zł w skali roku.

Co na to prawo? Egzekucja zwrotu podatku według przepisów

Zwróciłem się z pytaniem o interpretację tych działań do Mateusza Radomyskiego, adwokata i partnera zarządzającego w Kancelarii Prawnej Capital Legal. Czy zajęcie zwrotu podatku było zgodne z prawem?

Zdaniem mec. Radomyskiego – co do zasady tak. Egzekucja zwrotu podatku jest uregulowana osobno od innych źródeł przychodów (art. 902² Kodeksu postępowania cywilnego), więc w świetle prawa są to dwa różne byty.

Czyli, jak rozumiem, państwo uznaje, że pobrana na poczet nienależnego nawet podatku część wynagrodzenia, emerytury czy jakiegokolwiek innego dochodu, w momencie, w którym trafia do fiskusa, przestaje być już częścią tegoż dochodu, a staje się podatkiem. I nawet gdy okazuje się, że pobrana była niesłusznie – nie staje się na powrót dochodem.

Prawnik zwrócił uwagę na jedno „ale”:

„W praktyce wydaje się jednak istotne, aby komornik wskazał wprost, że wnioskuje o zajęcie „zwrotu nadpłaty podatku”, zgodnie z treścią przepisu”

– podkreślił Mateusz Radomyski.

Na władzę nie poradzę. Co robić?

Walka o własne prawa nie jest łatwa – czasami staramy się interweniować w Waszych sprawach, więc wiemy, jak mozolne i bolesne nieraz są przejścia z instytucjami. Ale jeśli wywalczenie czegoś w banku jest trudne, to w urzędach jest kilka razy gorzej – w biznesie zawsze znajdzie się osoba, która może podjąć decyzję, by – nawet gdy nie do końca racja jest po stronie klienta – przychylić się do reklamacji. W administracji przepisy i procedury zdecydowanie bardziej wiążą ręce urzędnikom.

Natomiast absolutnie karkołomne byłoby podejmowanie walki z urzędem, gdy… ma on rację. Dlatego w tym przypadku niewiele możemy zrobić. Choć wydaje się to nielogiczne, zwrot podatku nadmiernie pobranego z emerytury, nie jest już emeryturą. Egzekucja z tego tytułu nie jest więc już ograniczona do 25%.

Co mogę poradzić? Po pierwsze sprawdzenie, czy na pewno egzekucja zwrotu podatku była poprawnie opisana – tak jak na to wskazał mec. Radomyski. Jeśli nie – można próbować składać skargi na taką czynność. Choć wielkich szans na powodzenie bym nie oczekiwał.

Po drugie, można wystąpić do ZUS o układ ratalny w spłacie zadłużenia. Jeśli zostanie on zawarty, czynności egzekucyjne są zawieszane – przynajmniej dopóki dłużnik zgodnie z harmonogramem spłaca swoje zobowiązania.

Zawarcie układu ratalnego pozwala kontrolować tempo spłacania długów i zapewnia, że o przeznaczeniu wszelkich dodatkowych środków, które trafiają na konto, decyduje ich właściciel, a nie podmiot prowadzący egzekucję.

Źródło zdjęcia: WrS.tm.pl/Wikipedia Commons (domena publiczna)