Bezpieczeństwo energetyczne (w) przyszłości. W jakim tempie i jak odchodzić od węgla, żeby nie strzelić sobie gola? Ile rynku, ile regulacji?

Bezpieczeństwo energetyczne (w) przyszłości. W jakim tempie odchodzić od węgla, żeby nie wystawić się na nadmierne ryzyko? Ile rynku, ile regulacji w transformacji? Jak napędzać rozwój odnawialnych źródeł energii i jednocześnie zachować elastyczność w produkcji energii? Kwadratura koła? Eksperci podczas konferencji „Bezpieczeństwo energetyczne – filary i perspektywa rozwoju” próbowali rozwiązać ten dylemat

Głównymi tematami IX Konferencji Naukowej „Bezpieczeństwo energetyczne – filary i perspektywa rozwoju” były zmiany w przepisach regulujących sektor energetyczny oraz analiza kierunków rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE), budowa magazynów energii i rozwój społeczności energetycznych. Rozmawiano też o wyzwaniach związanych z urynkowieniem cen energii oraz o bezpieczeństwie energetycznym w kontekście wojny za naszymi granicami i konieczności zapewnienia elastyczności systemu energetycznego.

Ciekawe? Po przeczytaniu wróć tutaj, kliknij i odkryj sprawdzone patenty Samcika na ochronę przed inflacją

Było też sporo o wyzwaniach dla samorządów (w związku z transformacją energetyczną, np. wspierania termomodernizacji budynków na ich terenie), o zaletach i wadach systemu handlu emisjami ETS2, który niedługo ma wejść w życie (zapraszam do przeczytania w „Subiektywnie o Finansach” artykułu na ten temat) oraz o kontrowersjach wokół tzw. dyrektywy budynkowej, czyli Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). Te wszystkie regulacje mają kluczowe znaczenie dla strategii dekarbonizacji gospodarki Unii Europejskiej.

Dyskusje toczyły się również wokół przyszłości transportu i technologii energetycznych opartych na wodorze, amoniaku oraz metanolu (tutaj zapraszam do przeczytania o barierach dla rozwoju wodoru jako paliwa do samochodów), a także współpracy cywilno-wojskowej w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Sporym zainteresowaniem cieszył się panel dyskusyjny dotyczący bezpieczeństwa energetycznego i budowie niskoemisyjnej konkurencyjnej gospodarki.

Były premier, prof. Jerzy Buzek podkreślił, że dla bezpieczeństwa najważniejsza jest elastyczność rynku energii, podkreślając kluczową rolę magazynów energii i inteligentnych sieci. „Nic nie może nam zapewnić takiej elastyczności jak porządne magazyny energii, bilansowanie dynamiczne popytu i podaży energii oraz inteligentne sieci energetyczne”.  Buzek dodał, że istotne dla bezpieczeństwa energetycznego, szczególnie w kontekście stopniowego wyłączania elektrowni węglowych, są rynki mocy.

Co to takiego? Poprzez rynek mocy kontraktowana jest z kilkuletnim wyprzedzeniem moc (czyli możliwości produkcji energii) zapewniająca pokrycie prognozowanego zapotrzebowania odbiorców w danym roku. „Kupowanie” mocy dla odbiorców następuje za pomocą specjalnych aukcji, w których koncerny energetyczne składają oferty. Płacą za to odbiorcy. 5,5 mld zł rocznie zbierane jest pod postacią opłaty mocowej na rachunkach za prąd. Prof. Jerzy Buzek dodał, że transformacja energetyczna musi uwzględniać stabilność dostaw energii. Czyli wyłączania elektrowni na węgiel muszą być dobrze zaplanowane, by nie rodzić ryzyka dla systemu energetycznego.

Prezes zarządu Polskich Sieci Elektroenergetycznych, Grzegorz Onichimowski podkreślił, że dzisiejsza energetyka opiera się już w dużej mierze na OZE (uśredniając, jakieś 20% energii mamy ze źródeł odnawialnych). To już wystarczająco dużo, by wpływać na zmiany w miksie energetycznym. A dalsze inwestycje w OZE będą – na zasadzie mechanizmów rynkowych – wspomagały i napędzały transformację polskiej energetyki. W jaki sposób?

„Koszty zmienne produkcji w OZE są pomijalne, a więc na rynku energii źródła OZE zawsze będą wygrywały z energią z dowolnego innego źródła, właśnie z tego powodu, że jej wytwarzanie nie generuje kosztów zmiennych” – powiedział Onichimowski. Jego wypowiedź akcentuje przewagę ekonomiczną OZE w konkurencji z tradycyjnymi źródłami energii, co ma istotny wpływ na rynek energetyczny. Dlatego, jak podkreślał prezes PSE, warto rozwijać te rynkowe mechanizmy.

Z jednej strony rynek sam będzie wpływał na zwiększenie podaży energii ze źródeł OZE, ale z drugiej strony pojawia się pytanie czy mechanizmy rynkowe nie wpłyną na nadmierne… przyspieszenie dekarbonizacji energetyki. Węgiel jest „brudnym”, ale najbardziej stabilnym źródłem prądu, którym dysponujemy. Przynajmniej dopóki nie rozpędzimy energetyki jądrowej.

Dr hab. Zdzisław Gawlik, prof. UMCS, który podkreślił, że proces odchodzenia od węgla musi być realizowany w sposób zrównoważony i rozważny. Ale niezależnie od tego konkurencja na rynku energii jest niezbędna dla jego efektywności: „Jeżeli będziemy eliminować konkurencję, osiągnięcie satysfakcjonujących wyników w transformacji energetycznej będzie trudne do osiągnięcia”. Zasygnalizował potrzebę równowagi między regulacją (zapewniającą zrównoważoną zmianę miksu energetycznego), a rynkowymi mechanizmami konkurencyjnymi.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki dr Rafał Gawin spróbował rozstrzygnąć dylemat czy regulacja jest w opozycji do rynku. I odniósł się do hipotezy o tym, że przez 30 lat wolnej Polski nie dopracowaliśmy się mechanizmu stanowienia cen energii. Z jego wypowiedzi wynika, że… wcale nie jest tak źle.

Prezes Gawin widzi rzeczywistość (i rolę kierowanego przez siebie urzędu) w taki sposób, że URE – choć zatwierdza firmom energetycznym taryfy dla odbiorców indywidualnych – nie odpowiada za bezpośrednie ustalanie cen energii, lecz pełni rolę nadzorczą. „Zadaniem regulatora nie jest stanowienie cen, my jesteśmy tylko swoistym audytorem kosztów” – podkreślił. I dodał, że monitoruje i analizuje koszty nie po to, by ustalać ceny, ale by zapewnić transparentność i stabilność rynku.

Dyskusja krążyła wokół tego, jak transformować energetykę bez ryzyka destabilizacji i jak zostawić sobie jak największą elastyczność w wytwarzaniu energii, a jednocześnie jednak powoli odchodzić od węgla. Dr hab. Paweł Kowal, prof. PAN podkreślił, że elastyczność w sektorze energetycznym nie może być celem samym w sobie, lecz narzędziem prowadzącym do większego bezpieczeństwa. „Elastyczność jest ważna, ale przede wszystkim jako droga, która prowadzi nas do większego bezpieczeństwa” – zaznaczył.  Podkreślił konieczność równoważenia innowacji technologicznych z zapewnieniem stabilności w systemie energetycznym oraz uniezależnienie się od niestabilnych łańcuchów dostaw.

Z dyskusji wyłonił się obraz polskiej energetyki stojącej przed dużą szansą na unowocześnienie. Potrzebne są do tego mechanizmy rynkowe, które będą napędzały ten proces oraz dobry plan i finansowanie. Ale i takie regulacje, które muszą być nastawione na pilnowanie, by zmiana miksu energetycznego nie ograniczyła elastyczności naszego systemu energetycznego, a tym samym – żebyśmy zachowali jego maksymalną stabilność i bezpieczeństwo.

Przeprowadzenie Polski z ery prądu z węgla do ery czystej energii z atomu i OZE jest bardziej złożonym procesem, niż mogłoby się wydawać. Robienie tego bez głowy i bez planu może oznaczać, że będzie drożej (a mówimy o kwotach szacowanych nawet na 700-800 mld zł) i dłużej niż być mogło, a po drodze pojawią się turbulencje w dostawach energii oraz zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Dlatego „jakość” procesu transformacji energetycznej ma duże znaczenie.

————

Kilka słów o konferencji:

IX edycja Konferencji Naukowej „Bezpieczeństwo energetyczne – filary i perspektywa rozwoju” odbyła się 9-10 września 2024 r. Od dziewięciu lat wydarzenie to gromadzi najważniejszych przedstawicieli sektora energetycznego, naukowców oraz ekspertów, którzy dyskutują o kluczowych wyzwaniach, innowacjach i trendach w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego. Wydarzenie jest organizowane przez Instytut Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza.

W tegorocznej edycji wzięło udział 227 uczestników, w tym 155 prelegentów reprezentujących 36 ośrodków naukowych oraz 102 instytucje i firmy. Odbyło się 30 paneli konferencyjnych. Wśród uczestników pojawiły się wybitne osobistości, w tym czołowi przedstawiciele środowisk akademickich, liderzy branży energetycznej oraz kluczowi decydenci z administracji państwowej. Warto szczególnie zauważyć obecność m.in. takich postaci jak:

• prof. dr hab. inż. Jerzy Buzek – Premier RP (1997-2001), Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (2009-2012) i poseł do PE (2004-2024).
• dr hab. Paweł Kowal, prof. ISP PAN – Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP, Przewodniczący Rady ds. Współpracy z Ukrainą. Profesor Polskiej Akademii Nauk, współtwórca Muzeum Powstania Warszawskiego.
• Dr hab. Zdzisław Gawlik, prof. UMCS – Profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• dr inż. Rafał Gawin – Prezes URE
• dr inż. Philippe Van Exem – Officer Petroleum, Energy and Engineering / Civil Co-Chair of NATO’s Operational Energy Committee, NATO Headquarters (Belgia)
• Grzegorz Onichimowski – Prezes Zarządu PSE S.A.
• Dominik P. Jankowski – Ekspert ds. polityki bezpieczeństwa, dyplomata, think-tanker / Zastępca Ambasadora, Stałe Przedstawicielstwo RP przy NATO (Belgia)
• Grzegorz Tokarski MBA – Dyrektor Biura Zarządzania Portfelami Strategicznymi Energetyki, ORLEN S.A.
• prof. dr hab. inż. Piotr Koszelnik – Rektor Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza
• Łukasz Dziekoński – Założyciel i prezes Montis Capital
• Maciej Kołaczkowski – Advanced Energy Solutions Industry Manager, World Economic Forum
• Dawid Cycoń – Prezes Zarządu, współzałożyciel i wiodący akcjonariusz ML System SA
• prof. dr hab. inż. Jarosław Sęp – Prezes Podkarpackiej Doliny Wodorowej / Prorektor ds. rozwoju i współpracy z otoczeniem, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza
• dr Michał Kurtyka – Minister Klimatu i Środowiska (2019-2021) / Współprzewodniczący Grupy Roboczej, która ma wypracować strategię odbudowy ukraińskiej energetyki ze zniszczeń wojennych
• Ryszard Pawlik – Współautor raportu Fundacji im. Stefana Batorego nt. „Powrót do Europy. Rekomendacje dla polskiej polityki w Unii Europejskiej” (2024). Wiceprezes Fundacji „Polska Fala”.
• dr Jakub Dąbrowski – Dyrektor Veolia Polska
• prof. dr hab. inż. Wacław Gudowski – Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) / Królewski Instytut Technology – KTH (Sztokholm)
• Maciej Martyniuk – kierownik sekcji operacyjnej w Dziale Zarządzania Strategicznego w NCBR.

Zapis konferencji znajdziesz tutaj. „Subiektywnie o Finansach” i ZielonyPortfel.pl byli Partnerami medialnymi rzeszowskiej konferencji. Zapraszam do odtworzenia relacji wideo z paneli:

• Paliwa alternatywne – przyszłość dla zrównoważonej gospodarki i transportu
• Prezydencja Polski w Radzie UE – zagadnienia dla polityk energetyczno-klimatycznych
• Bezpieczeństwo obiektów jądrowych
• Budowanie systemu ochrony energetycznej infrastruktury krytycznej na lądzie i na morzu
• ETS2 jako kluczowy element strategii UE na rzecz dekarbonizacji gospodarki – wyzwania i możliwości
• Wyzwania dla bezpieczeństwa energetycznego – perspektywa transatlantycka

—————-

Kilka słów o autorze niniejszego tekstu:

Jestem absolwentem studiów magisterskich na kierunku energetyka, zaangażowanym w dynamicznie rozwijający się obszar transformacji energetycznej. Moje zainteresowania skupiają się na nowatorskich rozwiązaniach w zakresie wykorzystania energii, ze szczególnym uwzględnieniem technologii wodorowych.

Aktywnie udzielam się w Instytucie Polityki Energetycznej im. I. Łukasiewicza gdzie uczestniczę w organizacji międzynarodowej konferencji “Bezpieczeństwo energetyczne – filary i perspektywa rozwoju” oraz innych projektów. Jako alumn Akademii Wodorowej organizowanej przez Orlen S.A., miałem okazję uczestniczyć w zaawansowanych projektach badawczych oraz zdobywać praktyczne doświadczenie w obszarze wodorowych technologii energetycznych.

Jestem też uczestnikiem XIII edycji Akademii Liderów Energii organizowanej przez Fundację im. Lesława A. Pagi, mam okazję brać udział w intensywnym programie szkoleniowym, który obejmuje szeroki zakres zagadnień związanych z sektorem energetycznym. Publikuję też w ramach wydawnictwa EPS (Energy Policy Studies).

zdjęcie tytułowe: Instytut Polityki Energetycznej