To był jeden z największych skandali ostatnich lat. Chyba wreszcie zatriumfuje sprawiedliwość. UOKiK żąda od banku DNB, by oddał pieniądze!

Norweski bank DNB, który cztery lata temu zaczął się bardzo brzydko zachowywać w stosunku do swoich polskich kredytobiorców hipotecznych, wreszcie dostał po uszach od UOKiK-u. Jest decycja urzędu nakazująca bankowi naprawienie szkód. A w sporze chodzi – przypomnijmy – o promocyjne marże kredytów, które bank zaczął pod byle pretekstem zamieniać klientom na wyższe

To sprawa, która po raz pierwszy ujrzała światło dzienne w 2015 r. właśnie na „Subiektywnie o finansach”. I zarazem jedna z najtrudniejszych, z którą miałem do czynienia, bowiem bank ani przez chwilę nie miał ochoty ze mną współpracować. Przeciwnie: demonstrował pokaz arogancji charakterystycznej dla organizacji, która już nic nie musi, bo już jej na polskim rynku nie zależy.

Ciekawe? Po przeczytaniu wróć tutaj, kliknij i odkryj sprawdzone patenty Samcika na ochronę przed inflacją

Spóźniłeś się o jeden dzień? Płać wyższe raty przez 30 lat

W trzech zdaniach opiszę o co chodziło. DNB doszedł do wniosku, że część klientów nie przestrzega warunków, które uprawniają ich do promocyjnej, niższej marży kredytu hipotecznego. Te warunki to m.in. „wykręcenie” kartą kredytową wydaną przez bank określonych miesięcznych obrotów, albo zapewnienie w każdym miesiącu określonych wpływów na konto. Zmiana marży oznaczała dla wielu klientów podwyższenie kosztu kredytu o kilkadziesiąt tysięcy złotych.

Część klientów – ci, którzy zostali ukarani za minimalne niedociągnięcia (np. zasilili konto ostatniego dnia miesiąca, a bank zaksięgował wpłatę o dzień później) – zaczęła się burzyć. Bank najpierw oświadczył, że zasad trzeba przestrzegać, a potem pewnej części klientów ulżył, uwzględniając ich reklamacje po trzecim lub czwartym podejściu. Część osób złożyła pozwy do sądu, a część zaczęła prowadzić – za pośrednictwem kancelarii HMK – negocjacje z bankiem.

Czytaj też: Nieprzyzwoitość? Bank ostro podnosi marże kredytów. Przypomniał sobie, że ma na klientów haka

Czytaj też: Bank DNB tłumaczy się z polityki hakowej. Jak ją tłumaczy?

Promocja nieprecyzyjna, kary drakońskie i… niedozwolona sprzedaż wiązana

Klienci mieli w ręku trzy argumenty. Po pierwsze ten, że bank zmienił reguły gry. Sprzedał bankowość detaliczną (przejął ją Getin Bank), przez co klienci stracili dostęp do sieci placówek i pogorszył im się standard obsługi. Po drugie bank przyznał klientom preferencyjną marżę w zamian za pewne zobowiązanie, zaś jego niewykonanie obciążył karą nieproporcjonalną do wartości owego zobowiązania. Po trzecie warunki promocji były nieprecyzyjne i można było je różnie rozumieć. Klienci burzyli się też, że bank podwyższył im opłatę za prowadzenie konta niezbędnego do zachowania promocyjnej marży.

W listopadzie 2017 r. pisałem o tym, że po stronie klientów stanął Rzecznik Finansowy. I uznał, że zasady promocji zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny, a zatem – zgodnie z art. 385 Kodeksu cywilnego – powinny być tłumaczone na korzyść konsumenta. Dodał też, że umowa „przyznaje bankowi rażąco nieproporcjonalne uprawnienia w porównaniu do niewykonanego obowiązku”. I że takie ustawienie jest „niezgodne z zasadami współżycie społecznego”.

Czytaj też: Klienci DNB nie odpuszczają. Piszą do UOKiK o „zbiorowym naruszeniu praw konsumentów”

Czytaj też: Nowy pomysł prawników. Czy promocja DNB była zakazaną sprzedażą wiązaną?

Czytaj też: Norweg z DNB chce się zaprzyjaźnić. Doprowadził polskich kredytobiorców do wściekłości

Czytaj też: Od trzech lat walczą o to, by bank zachował się przyzwoicie. Teraz dostali do ręki ważny argument

Jak mówił mi Hubert Moryson-Kowalski z kancelarii HMK, przez ostatnie pół roku bank sygnalizował, że byłby gotowy pójść na jakąś ugodę, ale kończyło się tylko na słowach i wyglądało, że bank zwyczajnie gra na czas. W tym okresie sprawą interesował się już UOKiK, więc niewykluczone, że negocjacje przedsądowe z klientami miały być argumentem dla urzędników („nie jesteśmy tacy źli, zawsze chcieliśmy się dogadać”).

Do ugody jednak nie doszło. Pojawił się natomiast komunikat UOKiK o decyzji zobowiązującej DNB do zwrócenia klientom nadpłat wynikających z bezprawnego podwyższenia marż kredytowych.

Po pierwsze: „zasilenie rachunku” nie musi przyjść z zewnątrz

Decyzji UOKiK formalnie jest kilka, bo dotyczą różnych odmian promocji oferowanych swego czasu przez DNB. Pierwsza decyzja dotyczy tych klientów, w przypadku których bank dopatrzył się złamania zasad zasilania rachunku. Ludzie przerzucali w tym celu na konto osobiste pieniądze np. z innych kont prowadzonych w DNB, a potem z powrotem przelewali je na te konta. Bank uznał to za kantowanie, ale UOKiK doszedł do wniosku, że w regulaminie promocji nie jest napisane, że „zasilenie rachunku” musi przyjść z zewnątrz

Klienci ukarani za to niedociągnięcie w ciągu trzech miesięcy dostaną zwrot nadpłat na konto i ma im być przywrócona promocyjna marża. A ci, którzy kredyt w DNB już spłacili, mają pół roku od uprawomocnienia się decyzji, by się pisemnie skontaktować z DNB i podać numer rachunku, na który ma on przelać nadpłaty. Klienci mają też dostać list od banku, a bank ma zamieścić na swojej stronie internetowej oraz w gazetach ogłoszenie ze skróconą treścią decyzji UOKiK.

Ale uwaga: zwrot dotyczy tylko tych klientów, którzy przelewali pieniądze co prawda z kont w DNB, ale tylko tych, które nie wchodziły w skład pakietu promocyjnego. Jeśli więc ktoś w promocji założył w DNB konto osobiste i oszczędnościowe i to między nimi przelewał pieniądze, żeby „wykręcić” obroty – z decyzji UOKiK nie skorzysta.

Nie wiem ilu osób może dotyczyć ta właśnie sytuacja, więc trudno mi powiedzieć na ile decyzja UOKiK jest rzeczywiście zwycięstwem klientów, a na ile bank złapał urzędników – i przy okazji klientów – w sidła. Poniżej macie fragment decyzji UOKiK odnoszący się do tej sytuacji:

Czytaj też: Nie chcesz bankowej polisy? Nałożą na ciebie 500 zł kary

Czytaj też: Bank chciał wymazać słówko „i” w regulaminie. Bo popełnił karygodny błąd 

Po drugie: podwyżka marży tylko dla klientów-recydywistów

Druga decyzja dotyczy uczestników promocji polegającej na obniżce marży w zamian za zasilanie przez klienta przez pięć lat konta kwotą np. 5000 zł miesięcznie (lub utrzymywania w nim 50.000 zł salda oszczędności) i dokonywania co najmniej jednej płatności kartą kredytową miesięcznie.

UOKiK uznał, że skoro bank wcześniej nie udzielił klientom ostrzeżenia, a od razu zmienił im marżę do końca trwania umowy kredytowej, to naruszył dobre obyczaje („bank, przy wykonywaniu długoterminowych umów o dużym znaczeniu ekonomicznym dla konsumentów, powinien powstrzymywać się od stosowania w stosunku do konsumentów, bez ich wcześniejszego ostrzeżenia, uciążliwcyh następstw, które trwają do końca obowiązywania umów, w przypadku niedotrzymania choćby raz przez konsumenta jednego z warunków umowy”).

UOKiK mówi, że to godzi w zbiorowy interes konsumentów. W tym przypadku jednak zwrot nadpłat i przywrócenie marży promocyjnej jest obwarowane warunkami. Taki pakiet świadczeń „przepraszalnych” dostaną tylko ci klienci, którzy: nie zostali poinformowani przez bank o zamiarze podwyżki marży, albo naruszyli warunki promocji najwyżej dwa razy.

Bank ma też oddać pieniądze i przywrócić marże promocyjne tym klientom, którzy trzy razy naruszyli warunek dotyczący zasileń konta, ale różnica między wymaganym limitem, a rzeczywistymi wpłatami nie przekroczyły 4%. A także tym klientom, którzy naruszyli warunki promocji nawet pięciokrotnie, jeśli bank przyczepił się do terminu wpłaty pieniędzy na konto (klient wpłacił w ostatni dniu miesiąca, a bank zaksięgował kasę dopiero następnego dnia).

Ci klienci, którzy zostali przez bank prawidłowo ostrzeżeni, a mimo wszystko ciężej naruszyli warunki promocji – to raczej incydentalne przypadki – pieniędzy i promocyjnej marży od DNB nie otrzymają. A przynajmniej nie dostaną ich na mocy decyzji UOKiK-u.
Podobnie jak w przypadku poprzedniej decyzji klienci mają dostać listy, a ci, którzy jeszcze spłacają kredyt – automatycznie zobaczą przelew od DNB na swoim koncie (pozostali muszą napisać list do DNB).

Czytaj też: Skandynawskie banki pokazują co czeka polskich bankowców. Tylko jedno słowo: rzeź

Po trzecie: podwyżka ceny za konto nielegalna

Trzecia decyzja dotyczy podwyżki opłat za obowiązkowe konto osobiste w pakiecie „Personale” z 18 do 22 zł przy jednoczesnym uniemożliwieniu klientom rozwiązania umowy bez poniesienia przez nich negatywnych konsekwencji.

UOKiK uznał, że praktyka, w której bank sprzedaje konto i kredyt w sposób wiązany, a potem zmienia warunki konta i nie pozwala klientom bezkarnie wypowiedzieć umowy konta, to jawne złamanie dobrych obyczajów. A pisząc wprost: niedozwolona sprzedaż wiązana. Klienci mają dostać zwrot nadpłat i w przyszłości obniżkę ceny konta do poprzedniego poziomu.

Tutaj: więcej szczegółów dotyczących decyzji UOKiK oraz jej pełna treść

Czy klienci wycofają pozwy z sądów? Niekoniecznie

Szkoda, ze trwało to tak długo i że UOKiK w ogóle musiał się tą sprawą zająć – gdyby w banku mieli odrobinkę honoru, to by sami zorientowali się, że przegięli pałkę i by „posprzątali” bez interwencji z zewnątrz – ale grunt, że (być może) zatriumfuje sprawiedliwość.

Patrząc od strony formalnej jeszcze nie można wykluczyć, że DNB zdecyduje się złożyć odwołanie od decyzji zobowiązującej UOKIK-u (oprawomocni się ona dopiero po ewentualnych rozpatrzeniu tego odwołania). Klienci muszą więc jeszcze na chwilę uzbroić się w cierpliwość.

Druga sprawa to kwestia „zasięgu” pierwszej z opisywanych decyzji. Nie wiadomo jak duża część klientów „podpada” pod wyłączenie w postaci nieuwzględniania w decyzji UOKiK przelewów pomiędzy rachunkami należacymi do pakietu promocyjnego. Może się okazać, że to wyłączenie wyklucza prawo do skorzystania ze skutków decyzji UOKiK prawie wszystkim klientom. Zobaczymy ilu klientów DNB dostanie z banku listy i pieniądze.

Czy ci, którzy złożyli już pozwe w sądzie, teraz go wycofają? Hubert Moryson-Kowalski mówi to nie jest pewne, bo w sądach klienci domagają się nie tylko zwrotu nadpłat i przywrócenia promocyjnej marzy, ale też odsetek i pokrycia przez bank kosztów sądowych i procesowych. To więcej, niż „załatwił” UOKiK. Z drugiej strony decyzja UOKiK może być ważnym argumentem dla rozpatrujących sprawę sędziów.

W sumie DNB miał bodaj 10.000 klientów kredytów hipotecznych. Nie wiadomo dokładnie ilu dotyczyła skandaliczna akcja z 2015 r., ale mówi się o 4000 osób. Niech porażka DNB będzie ostrzeżeniem dla innych banków, że jazda po bandzie jeśli chodzi o różnego rodzaju promocje i kary za ich nieprzestrzeganie się po prostu nie opłaca. Wiadomo, że klient, który łamie zasady umowy, musi zostać ukarany. Ale kara ta musi być proporcjonalna do winy. I może zostać nałożona tylko wtedy, gdy zasady gry zostały precyzyjnie wyłożone.