Jak przygotować swój biznes na burzliwy czas? Oto lista największych wyzwań. Jak nimi zarządzać jeśli prowadzisz małą lub średnią firmę?

Małe i średnie firmy – często określane przez bankowców i urzędników jako MŚP – w dużej części napędzają polską gospodarkę. Ale mimo spadających stóp procentowych stoją przed znacznie trudniejszymi wyzwaniami niż jeszcze kilka lat temu. Co im najbardziej przeszkadza? Biurokracja i niestabilne przepisy? Trudny dostęp do finansowania? A może zatory płatnicze i kłopoty z płynnością? Technologie i sztuczna inteligencja, które wymagają dużych inwestycji i promują wielkie koncerny kosztem mniejszych firm? Jakie są kluczowe wyzwania dla MŚP? Jak przygotować biznes na burzliwe fale, które zaczynają nas ogarniać?

Świat zmienia się szybciej niż kiedykolwiek. Wojna tuż za granicą zmienia rynek, nowe technologie i sztuczna inteligencja zmieniają reguły gry, globalne wojny handlowe i walutowe zwiększają niestabilność. Takie warunki są wyzwaniem, ale i szansą dla zarządzających małą czy średnią firmą. O ile potrafią wykorzystać te warunki niczym surfer wysoką falę. Jakie są kluczowe wyzwania MŚP?

Przedsiębiorcom zdarza się żyć w przeświadczeniu, że „jakoś to będzie”, a skoro w firmie wszystko działa, to lepiej niczego nie dotykać. To błąd, o czym będę opowiadał w kolejnych odcinkach niniejszego cyklu edukacyjnego „Kurs na płynność” realizowanego wspólnie z firmą eFaktor. Ale nie tylko o tym. Kompleksowo prześwietlimy sytuację małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce: od wyzwań i problemów do rozwoju i cyfryzacji.

Czego obawiają się właściciele firm?

W Polsce jest ponad 2,3 mln przedsiębiorstw (Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2025), z czego zdecydowana większość należy do grupy MŚP (mikro, małych i średnich przedsiębiorstw). To właśnie ta grupa – MŚP – jest kręgosłupem polskiej gospodarki (odpowiada za prawie połowę polskiego PKB), a jednocześnie to ona najbardziej odczuwa zawirowania współczesnego świata.

Wpadło mi w ręce badanie „EY Barometr Przedsiębiorczości 2025”, które przeprowadzono w lutym i marcu 2025 roku w 16 krajach regionu (tutaj cały raport dla chętnych). W Polsce przebadano 179 firm. Co się okazało? Najwięcej badanych wskazywało niestabilność geopolityczną (68%) oraz wyższe koszty operacyjne (67%) jako zjawiska, które negatywnie wpłyną na bezpieczeństwo finansowe ich firmy. Dalej znalazły się wyższe koszty pracy (65%), presja inflacyjna (63%) i wyższe stopy procentowe (52%).

Ankietowani przedsiębiorcy zostali również poproszeni o wskazanie najważniejszych barier dla przedsiębiorczości w Polsce. Prawdopodobnie nie zdziwi Was, że ponad połowa (53%) wymieniła kwestie prawne (biurokracja i złożoność przepisów). Często zmieniające się przepisy i brak wieloletnich strategii legislacyjnych to zmora wielu właścicieli firm. Trudno prowadzić biznes, jeżeli nie można zaufać politykom.

Jeżeli chodzi o pozytywny wpływ, to podkreślamy szansę w zwiększonym dostępie do kredytów lub pożyczek (28%). Co ciekawe, Polacy byli bardziej optymistyczni od kolegów z innych krajów. Przykładowo aż 36% polskich respondentów korzystnie oceniło warunki do prowadzenia firmy w Polsce (w innych krajach regionu odpowiedziało tak zaledwie 24% badanych).

W rozmowach z kierownictwem małych czy średnich firm niejednokrotnie pada lista wyzwań, strachów i różnych problemów, z którymi trzeba sobie poradzić. Na szczęście to właśnie mniejsze firmy wykazują umiejętność szybkiej adaptacji, do zmieniającego się otoczenia. Oto co powiedziała mi Magdalena Martynowska-Brewczak, członkini Zarządu eFaktor (na zdjęciu obok):

„Decyzje i działania, które podejmują mali i średni przedsiębiorcy, są często mocno intuicyjne – znacznie bardziej niż te spotykane w większych firmach i korporacjach, gdzie dominują procedury czy określone schematy postępowania. Wśród mniejszych podmiotów można zaobserwować dużą zdolność do adaptacji, elastyczność oraz chęć przetrwania. Pamiętajmy też o tym, że często te małe i średnie przedsiębiorstwa to firmy rodzinne.”

Inne bariery dla przedsiębiorczości, które podkreślali przedsiębiorcy w Polsce, to: nasycenie rynku i konkurencja (34%), niestabilność polityczna i gospodarcza (32%), brak wykwalifikowanych pracowników (29%) oraz dostęp do finansowania i kapitału inwestycyjnego (23%).

Wyzwania MŚP: konieczność cyfrowej transformacji

Jednym z kluczowych wyzwań jest zmiana technologiczna, która nie tyle nas czeka, ile właśnie jesteśmy jej świadkami. Nie da się ukryć, że postęp technologiczny w ostatnich miesiącach znacznie przyspieszył, a wielu ekspertów porównuje rewolucję, której dokona sztuczna inteligencja, do poprzednich wielkich rewolucji przemysłowych.

Problem w tym, że zarządzający w mniejszych firmach nie bardzo wiedzą, jak się za to zabrać. Z jednej strony rozumieją, że nowe technologie, cyfryzacja czy sztuczna inteligencja są ogromną szansą, aby podnieść konkurencyjność firmy i zapewnić jej dalszy rozwój, z drugiej strony wdrożenie takich zmian często wymaga inwestycji, zmiany strategii czy przeszkolenia personelu (a nawet zatrudnienia nowych pracowników). Przedsiębiorcy często odkładają taką decyzję na bliżej nieokreślone „później”.

Dane pokazują, że im większa firma, tym łatwiej przeprowadzić implementację nowych technologii czy sztucznej inteligencji. Mniejsze firmy, choć otwarte na nowe możliwości, ostrożnie do nich podchodzą. Mimo to, zaledwie 5% firm deklaruje całkowity brak zainteresowania działaniami związanymi ze sztuczną inteligencją w ciągu najbliższych 2 lat.

Wiele firm przez lata zaniedbywało cyfryzację (masa firm ciągle drukuje i przechowuje jakieś dokumenty wewnętrzne w segregatorach). W takiej sytuacji jeszcze trudniej o przekonanie załogi do nowych rozwiązań. A nowe technologie budzą znacznie większe obawy niż zwykły opór pracowników. Polscy przedsiębiorcy najczęściej zgłaszają ryzyko związane z ochroną prywatności (41%), brak jasnych regulacji lub standardów dotyczących AI (37%) oraz wpływ na zatrudnienie (30%).

Zupełnie nie dziwi mnie wynik tego badania. Przychodzi mi do głowy masa scenariuszy, w których pracownicy korzystający ze sztucznej inteligencji w firmie, mniej lub bardziej świadomie, doprowadzają do wycieku danych. Interesujące jest też to, że zaledwie 10% badanych przedsiębiorców nie ma żadnych obaw związanych ze sztuczną inteligencją.

Często powód zaniechania w obszarze nowych technologii jest banalny. Przedsiębiorcy znają się na swojej branży. Może to być produkcja, sprzedaż, jakaś inna usługa. W zdecydowanej większości nie mają dużego doświadczenia z nowymi technologiami, a kiedy słyszą mnóstwo „trudnych” słów (sztuczna inteligencja, inteligentna fabryka, big data, przemysł 4.0, sieć 5G, internet rzeczy itd.), których nie rozumieją, to wolą się wycofać.

Poprawne wdrożenie nowych technologii w firmie powinno wiązać się z jakąś strategią rozwoju technologicznego, w której przedsiębiorca kompleksowo uwzględni wykorzystanie technologii w celu poprawy wyników firmy. Taka strategia wiąże się z kosztami (trzeba zatrudnić lub przeszkolić personel, który się tym zajmie), na które mniejsze firmy nie zawsze są gotowe.

Koszty i jeszcze raz koszty. Gdzie te białe łabędzie?

No właśnie koszty. Koszty to kategoria, od której przedsiębiorcy zwykle zaczynają omawiać wyzwania MŚP. Rosnące wydatki to jedno z największych wyzwań dla przedsiębiorstw w Polsce (i nie tylko). Wcześniej prezentowałem zjawiska, których obawiają się polscy przedsiębiorcy. Bardzo wysoko znalazło się kilka z nich, które bezpośrednio dotyczyły kosztów (koszty operacyjne, koszty pracy, inflacja, niskie wydatki konsumentów).

I faktycznie rosnące koszty prowadzenia działalności potrafią zachwiać stabilnością niejednego biznesu. Głównie mówimy o kosztach pracy, kosztach materiałów, kosztach pozyskania pieniądza (wysokie stopy procentowe) i kosztach energii. W ostatnich latach mieliśmy do czynienia z tzw. czarnymi łabędziami (pandemia koronawirusa, przerwane łańcuchy dostaw, wojna w Ukrainie), które znacząco utrudniły zarządzanie kosztami w firmach. W rezultacie inflacja potrafiła wymknąć się spod kontroli, a ceny m.in. energii – zwariować.

Przedsiębiorstwa zostały zmuszone, aby jakoś radzić sobie w tych dynamicznych i niesprzyjających okolicznościach. Jedne zmniejszyły marżę, inne podniosły ceny, jeszcze inne po prostu upadły. Nawet pomoc rządowa była spóźniona. Najmniejsze firmy zostały wprawdzie objęte parasolem ochronnym, ale nie od razu. Firmy, które zdołały przetrwać, otrzymały faktury korygujące za energię dopiero po roku.

Na to wszystko nałożyły się problemy kontrahentów, którzy także gospodarują w tych samych warunkach. W rezultacie pojawiła się groźba (większych niż „standardowe”) opóźnień w płatnościach, zatorów płatniczych, a nawet niewypłacalności. Utrzymanie płynności finansowej stało się jednym z ważniejszych wyzwań sektora MŚP. Wiele firm dostrzegło potencjał korzystania z różnych form finansowania zewnętrznego.

Sytuacja geopolityczna jest obecnie napięta, więc wielu przedsiębiorców czeka ze zmianami w swoich firmach, aż na świecie będzie trochę spokojniej. Zgadzam się, że dokonywanie zmian w warunkach czarnych łabędzi wymaga odwagi, ale nie ma pewności, że spokojniejsze czasy pełne białych łabędzi jeszcze wrócą. Zbyt długa zwłoka może skończyć się tym, że konkurencja nam „odjedzie”.

—————————

ZAPROSZENIE

Wystawiasz faktury z terminem płatności? Z eFaktor zamienisz je na gotówkę nawet w 24 godziny, dzięki czemu wzmocnisz płynność finansową swojej firmy. Finansowanie aż do 15 milionów złotych. Dlaczego warto zaufać eFaktor? Decyzję otrzymasz nawet w 8 godzin – to najszybszy proces finansowania na rynku. Minimum formalności – wystarczą wyciągi bankowe i pliki JPK. Brak branżowych ograniczeń. Przejrzyste warunki oraz indywidualne podejście. Zaufaj firmie, która wspiera MŚP od 10 lat i corocznie jest na podium najdynamiczniej rosnących faktorów w Polsce. Kliknij i sprawdź, jak łatwo możesz odzyskać płynność.

—————————

Jak zaufać pracownikom i sukcesorom? To też wyzwania MŚP!

Kluczowe wyzwania MŚP dotyczą zasobów ludzkich. Rynek pracy staje się coraz bardziej konkurencyjny. To oznacza, że przedsiębiorcom coraz trudniej jest pozyskać wykwalifikowanych pracowników. Jednocześnie rozhuśtana inflacja powoduje, że dotychczasowy personel zgłasza potrzebę podwyżek płac.

Ponad połowa badanych przedsiębiorców (wcześniejszy raport EY, 53%) zwraca uwagę na to, że trudno jest znaleźć pracowników z odpowiednimi umiejętnościami. Presja płacowa i wysoka rotacja pracowników wymuszają na pracodawcach poszukiwanie innej strategii zarządzania personelem.

W sektorze MŚP mamy do czynienia z jeszcze innym wyzwaniem – z trudnością w delegowaniu uprawnień. Właściciel firmy często sam chce wszystkim zarządzać, co różnie się kończy, bo po pierwsze nie na wszystkim się zna, a po drugie brakuje mu czasu. Mam wrażenie, że właściciele czują, że muszą wszystko sami kontrolować. I nie chodzi mi wyłącznie o mikroprzedsiębiorstwa. Ten problem widać np. w małej firmie z 25 pracownikami.

Zupełnie osobnym wyzwaniem, przed którym stoją małe i średnie przedsiębiorstwa, jest kwestia sukcesji. Nie ma dokładnych danych o liczebności firm rodzinnych w Polsce (wynika to z tego, że „rodzinność” może się przejawiać w różny sposób), ale pewne jest, że chodzi o dużą grupę firm.

Przedsiębiorcy rodzinni powinni zawczasu przygotować się do sukcesji. Sukcesja to – najkrócej pisząc – przekazanie władzy w firmie i jej majątku kolejnemu pokoleniu. Problem w tym, że zaledwie 20% polskich przedsiębiorców ma gotowy plan sukcesji, a aż 28% nawet się tym nie zajęło. Najczęściej o sukcesji dyskutuje się nieformalnie, jak wskazuje (także) EY Barometr Przedsiębiorczości 2025.

Idealna sytuacja wygląda tak, że przedsiębiorca zawczasu troszczy się o kwestię sukcesji w firmie. Jest wybrany następca (czasem jest kilka odpowiednich osób, a czasem nie ma żadnej i trzeba szukać poza rodziną), który powoli poznaje różne stanowiska w firmie. Niestety większość firm rodzinnych podchodzi do sukcesji na zasadzie „jakoś to będzie”…

Kluczowe wyzwania MŚP, przed którymi stają firmy w Polsce, wymagają zarówno długofalowego planowania strategicznego; wykwalifikowanego i przygotowanego personelu; jak i umiejętności bieżącego reagowania w zależności od sytuacji. My – wspólnie z naszym partnerem, firmą eFaktor – będziemy rozwijać ten temat w kolejnych artykułach niniejszego cyklu edukacyjnego.

———————

Artykuł jest częścią cyklu edukacyjnego „Kurs na płynność”,
którego Partnerem jest eFaktor oferujący szybkie finansowanie dla biznesu do 15 mln.

Zdjęcie główne: Freepik